URETiM DAGITIM TUKETiM
ÜNİTE 3: ÜRETİM, DAĞITIM, TÜKETİM
Ekonomiyi Etkileyen Etmenler (Faktörler):
1- Coğrafi Etmen 2- Doğal Kaynaklar
3- Teknolojik gelişmeler 4- İhtiyaç ve istekler
5- Devletin katkısı
Tarımı Destekleyen Kurum ve Kuruluşlar:
1- Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü: Bitki ve hayvan üretimini artırmaya, ürünleri çeşitlendirmeye ve kaliteyi yükseltmek için uğraşır.
2- Tarım Kredi Kooperatifi: Üreticinin ürünlerini değerlendirmesini sağlar. Onlara destek sağlar.
3- Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO): Özellikle tahıl ürünlerin alım ve satışını yapar. Ürünlerin stoklanmasını ve korunması sağlar.
4- Ziraat Bankası: Üreticiye kredi vererek destekler.
5- Devlet Su İşleri (DSİ): Kurduğu bent, göl, baraj ve kanallarla sulamaya destek sağlar.
Türkiye’de Tarımı Etkileyen faktörler:
1-İklim:Tarım ürünlerinin yetişmesi için ihtiyaç duydukları sıcaklık ve yağış farklıdır.Akdeniz ve Ege’de sıcaklık fazla olduğu için yılda 2 ürün alınabilir.Kışın sıcaklık 0’ın altına düşmediğinden en çok seracılık bu bölgelerde yapılır.Yağış azaldıkça yetiştirilen ürün çeşidi azalır.Nadasa bırakılan alan artar,verim azalır.
2-Yerşekilleri:Yükseklik arttıkça ısı düşer.Bazı ürünler yetişmez.Türkiye’de yükselti batıdan doğuya arttığından bir ürün önce Ege ve Akdeniz’de en son Doğu Anadolu’da olgunlaşır.
3-Deniz Etkisi:Ülkemizde sıcaklık ve nem isteyen ürünler(Çay,turunçgil) kıyıda,soğuğa dayanıklı,az nem isteyen ürünler (Tahıl,şekerpancarı vs.)iç kesimlerde yetişir.
4-Toprak:Toprağın cinsi önemlidir.Mesela çay yıkanmış toprak ister.
5-Kullanılan Yöntemler:Modern tarım(Gübre,makine,tohum,ilaç vs.),sulama verimi artırır.
Tarım Ürünlerimiz:
1-Buğday: İlkbaharda yağış yazın kuraklık ister.En çok İç Anadolu’da yetiştirilir.Karadeniz’de yaz yağışları,Doğu Anadolu’nun bazı yerlerinde ise yükselti nedeniyle yetiştirilemez.
2-Arpa:Soğuğa daha dayanıklıdır.En çok İç Anadolu’da yetiştirilir.
3-Mısır:Yağışın fazla olduğu yada sulamanın yapıldığı yerlerde yetiştirilir.En fazla Akdeniz ve Karadeniz’de yetiştirilir.Karadeniz’de buğdayın yerini almıştır.
4-Pirinç:Sivrisinek nedeniyle yerleşim yerleri dışında devlet kontrolünde yetiştirilir.En çok Marmara’da yetiştirilir.
Sanayi Bitkileri
1-Pamuk:Yetişme döneminde yağış hasat döneminde kuraklık ister.GAP ile Güneydoğu Anadolu 1. sıraya yükselmiştir.
2-Tütün:En çok Ege!de yetiştirilir.
3-Ayçiçeği:En fazla Marmara’da yetiştirilir.
4-Zeytin:Akdeniz iklim bitkisidir.En fazla Ege’de yetiştirilir.
5-Şekerpancarı:En çok İç Anadolu’da yetiştirilir.
6-Çay:Yalnızca Doğu Karadeniz’de yetiştirilir.
7-Haşhaş:Uyuşturucu yapımında kullanıldığı için devlet kontrolünde yetiştirilir.
Baklagiller:Nohut,yeşil mercimek ve fasülye İç Anadolu’da,Kırmızı mercimek Güneydoğu Anadolu’da yetiştirilir.
Meyve:
1-Üzüm:Ege
2-İncir:Ege
3-Fındık:Orta Karadeniz
4-Turunçgil:Akdeniz
5-Muz:Akdeniz
6-Kayısı:Doğu Anadolu(Malatya)
*Türkiye incir,kayısı ve fındıkta dünya 1.dir.
Hayvancılık
Büyükbaş Hayvancılık:En fazla bol yağışlar nedeniyle Karadeniz kıyılarında ve yaz yağışları nedeniyla Doğu Anadolu’nun Erzurum-Kars bölümünde yetiştirilir.Doğuda mera batıda ahır hayvancılığı yaygındır.
Küçükbaş Hayvancılık:En çok koyun yetiştirilir.İç Anadolu birinci sıradadır.Keçi ormana zarar verdiği için sayısı azaltılmaktadır.
Kümes Hayvancılığı:Bütün bölgelerde yapılmakla birlikte en fazla Marmara ve Ege’de büyük şehirlerin çevresinde yapılmaktadır.
Arıcılık:Muğla,Ordu,Trabzon,Rize,
Erzurum,Kars,Bingöl
İpek böcekçiliği:Bursa,Balıkesir,Bilecik
Balıkçılık:En fazla Karadeniz’de yapılır.Çünkü Karadeniz’e dökülen bir çok akarsu içinde bol miktarda mineral taşır.Karadeniz’de tuz azdır.Oksijen boldur.
*Denizlerimizin kirlenmesi,usulsüz avlanma balıkçılığımızı tehdit etmektedir.
Orman: Birçok ağaç ve canlı ve cansız varlıkların oluşturduğu topluluğa orman denir.
** Orman bakımından en zengin bölgemiz “Karadeniz Bölgesi”dir. Ormanlarımızın büyük bir kısmı deniz kıyılarındadır.(Nemden dolayı)
Ormanın Faydaları: 1- Yakacak ve hammadde kaynağı. 2- Yer altı sularını zenginleştirir. 3- Yağış miktarının artmasını sağlar. 4- Hava kirliliğini önler. 5- Doğal güzellikler sağlar. 6- Sıcağı ve soğugu dengeler. 6- Erozyonu engeller. 7- Çevreyi güzelleştirir. 8- Ülke savunmasında önemlidir. 9- Gezme ve dinlenme yeridir. 10- İnsanlara iş olanakları sağlar. ( daha birçok madde ekleyebiliriz)
Vergi: Devletin güvenlik,savunma,sağlık,ulaşım,eğitim hizmetlerini yapabilmesi için vatandaştan geliri oranında topladığı paraya vergi denir.Vergi kazanca göre alınır.
Bazı vergiler; gelir vergisi (kazanılan paradan alınan vergi), emlak vergisi (konutlardan alınan vergi), gümrük vergisi (Sınırdan giren çıkan ürünlerden alınan vergi), Motorlu araçlar vergisi, iletişim vergisi gibi…
Meslek: Kişinin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı işe meslek denir.
-İnsanlar mesleklerini ilgi ve yeteneklerine göre seçmelidir. Eğer istemediği işte çalışırsa başarısız olur ve kendini geliştiremez. -Yanlış meslek seçiminde rol oynayan faktörler: 1- Ailenin yönlendirmesi 2- Çevreden etkilenme 3- Kişinin yeteneklerini tanımamış olma
Nitelikli İnsan Gücü ve Meslekler
Nitelikli İnsan :İyi yetişmiş,vasıflı ve işinde usta insandır. Bu tür insanların ürünüde kaliteli olur. Zamandan ve malzemedan tasarruf etmiş olur.Böylece ekonomiye katkıları fazla olur.
Atatürk’e Göre Eğitim; Çağdaş,milli,bilimsel,laik,karma,eşitlikçi,gerçekci ve uygulanabilir olmalıdır.
DOĞAL KAYNAKLARIN BİLİNÇLİ KULLANILMASI
*Dünyada hiçbir şey sınırsız değildir.Bunları bilinçli kullanmak gerekir ki yeni nesillere yaşanabilir bir dünya bırakalım.
*Barajlar nedeniyle Türkiye’deki 309 kuş türünün 83’yok olmuştur.Bu nedenle yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmemiz gerekir.
*Fabrika ve evsel atıklar nedeniyle denizler,göller ve akarsular kirlenmektedir.Bu nedenle arıtma tesisleri yapılmalıdır.
*Nasreddin Haca’nın maya çaldığı Akşehir Gölü kurumuş durumdadır.Tuz Gölü artık Türkiye’nin 2.büyük gölü değil.Tatlı sular bilinçli kullanılmalıdır.Dünyada 1,5 milyar insan temiz içme suyu bulamamaktadır.Her yıl 3-4 milyon insan kirli sulardan bulaşan hastalıklardan ölmektedir.
*Adana’da günlük 10 ekmeğin biri,İstanbul’da 15 milyon ekmeğin 3,5 milyonu çöpe atılmaktadır.
Yer Altından Yer Üstü Zenginliğine:
Maden: Yer altından çıkarılan değerli maddelere maden denir.
Rezerv: Madenin yer altındaki miktarı.
- Ülkemizde maden arama için Maden Tetkik Arama (MTA) kurulmuştur.
- Madenleri işletmek içinde Etibank kurulmuştur.
Türkiye’de Çıkarılan Önemli Madenler:
1- Bor: Ülkemiz dünyada bor yatakları bakımından en zengin ülkesidir. Marmara Bölgesinde Kütahya,Eskişehir ve Balıkesir çevresinde çıkarılır.
Bor jet, roket yakıtı, sabun deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil, cam, kağıt gibi daha birçok eşya yapımında kullanılır. Geleceğin petrolü olarak adlandırılır.
2- Demir: Divriği (Sivas), Hekimhan, Hasan Çelebi (Malatya), çıkarıldığı önemli yerlerdir.
Sanayi kuruluşları olmak üzere her alanda çok kullanılır.
3- Bakır: En çok Murgul(Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ) çıkarılır.
Elektrik, elektronik sanayi, mutfak eşya yapımı, süs eşyaları yapımında kullanılır.
4- Krom: En çok Guleman (Elazığ), Fethiye, Köyceğiz (Muğla)Elazığ, Eskişehir’de en çok çıkarılır.
Çeliği sertleştirmede de paslanmaz çelik yapımında kullanılır. Ülkemizde en çok çıkarılan madenlerin başında gelir.
5- Boksit (Alüminyum): Seydişehir , Akşehir (Konya), Akseki( Antalya) en çok çıktığı yerdir.Boksit madeni işlenerek alüminyum elde edilir. Elektrik-elektronik sanayi, uçak –otomotiv sanayi,inşaat sektörü ev eşya yapımında kullanılır.
6- Uranyum- Toryum: En çok Sivrihisar (Eskişehir) Salihli (Manisa), Eşme (Uşak) Çanakkale, Koçarlı’da çıkarılır. Nükleer enerjinin ham maddesidir.
-Diğer Madenler: Magnez, kurşun, çinko,volfram, nikel, civa, fosfat, tuz, kükürt, barit, zımpara, mermer, lületaşı, magnezyum diğer önemli madenlerdir.
Sanayi (Endüstri): İşlenmemiş yada yarı işlenmiş maddelerin fabrikalarda işlenerek kullanılabilir hale getirilmesi faaliyetlerine sanayi (endüstri) denir.
Bir Yerde Sanayi Tesisi Açabilmek İçin Gerekli Şartlar:
1- Sermaye 2- Ham madde 3- Enerji 4- İş gücü 5- Ulaşım 6- Pazarlama
Enerji Kaynakları:
1- Güneş: Güneşten gelen ışık ve ısı sayesinde elde edilen enerjidir. Yenilenebilir enerji kaynağıdır.
2- Rüzgar: Rüzgarın gücünden elde edilen enerjidir. Yenilenebilir enerji kaynağıdır.
3-Hidroelektrik: Barajlardan suyun yüksekten akıtılması ile elde edilen enerji kaynağıdır. Yenilenebilir.
4- Jeotermal Enerji: Yer altından çıkan sıcak su kaynaklarıdır. Yenilenebilir.
5- Doğalgaz: Isınmada kullanılan enerji kaynağıdır. Yenilenemeyen enerji kaynağıdır. Ülkemizde doğalgaz Trakya’da ve Mardin- Çamurlu’da çıkar. Ancak bunlar ihtiyacımızın çok az kısmını karşılar.
6-Petrol: Önemli enerji kaynağıdır. Yakıt dışında poşet yapımı gibi bir çok alanda kullanılır. Ülkemizde petrol sadece Güneydoğu Anadolu Bölgesinde çıkarılır.( Batman, Siirt, Diyarbakır, Adıyaman). Yenilenemez.
7- Nükleer Enerji: Uranyum ve toryum madenlerinin atomlarının parçalanması yada birleştirilmesi ile elde edilen enerjidir. Atom enerjisi de denir. Çok tehlikeli bir enerji kaynağıdır. Yenilenemeyen enerji kaynağıdır.
8-Taş Kömürü: Ülkemizde sadece Zonguldak çevresinde çıkarılır. Çoğu demir-çelik fabrikalarında kullanılır. Yenilenemeyen enerjidir.
9- Linyit: Buda bir kömür çeşididir. Ülkemiz linyit yönünden zengin yataklara sahiptir. Çıkarıldığı önemli bazı yerler: Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş), Tavşanlı- Tunçbilek (Kütahya), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Dodurga (Çorum) - Linyit En zengin enerji kaynağımızdır. Yenilenemeyen enerji kaynağıdır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP): Fırat ve Dicle Nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santralleri ve sulama tesislerinin yanı sıra tarımsal altyapı, ulaştırma, sanayi, eğitim, sağlık ve diğer sektörlerin gelişmesini ve hizmetlerini kapsayan entegre projedir.
** Atatürk Barajı, dolgu hacmi bakımından dünyanın 6. büyük barajı durumundadır. Aynı zamanda Avrupa'nın ve Türkiye'nin en büyük barajıdır
