OLGU VE GORUS
BİR OLAYIN ÇOK BOYUTLULUĞU
Her gün birçok olaya şahit oluruz. Olayın sebeplerini, kimlerin olayla ilgili olduğunu ve olayın sonuçlarını öğrenmeye çalışırız. Çoğu zaman olayın nedenlerini bir veya en çok iki sebeple açıklarız. Oysa bir olayın sadece bir iki sebebi değil, birçok sebebi olabilir. Olayları tek bir nedenle açıklamak bir hatadır. Bu hataya düşmemek ve olayın neden meydana geldiğini tam olarak öğrenmek istiyorsak, öğrendiğimiz ilk sebeple yetinmemeliyiz. Başka sebepleri de olabileceğini düşünüp o sebepleri ortaya çıkartacak sorular sormalıyız. Aynı olaydan birçok kişi farklı şekillerde etkilenebilir. Bazı insanlar doğrudan etkilenirken, bazıları dolaylı etkilenebilir.
Örneğin; bir trafik kazasını ele alalım. Kazanın neden olduğunu sorduğumuzda” Şoför çok hızlı gittiği için kaza oldu.” Böyle bir cevapla trafik kazasının nedenini tam olarak öğrendiğimizi düşünürüz.
Bazı kazalar insan hatalarından dolayı olur. Şoför, yolcular ve yayalar yaptıkları hatalarla kazalara sebep olabilirler. Şoförle konuştuğumuzda ya da ona soru sorduğumuzda, onun dikkatini dağıttığımız için bir kazaya sebep olabiliriz. Yol ve hava şartları kazalarda etkili olur. Kar ve yağmur yağdığında yollar kayganlaşır. Bu durum kaza yapma riskini artırır. Ayrıca, aracın kendisinden kaynaklanan sebeplerden dolayı da kaza olabilir. Tekerleği çıkan bir otomobil kontrolden çıkabilir.
Bir trafik kazasından kimler etkilenir?
Bir trafik kazasının sonuçları nelerdir?
Şimdi bu iki soruya cevap bulmaya çalışalım. Her trafik kazasının bir sonucu olabilir. Örneğin, trafik kazası geçiren kişiler, sağlığına kavuşuncaya kadar toplum içinde ve aile içinde üzerine düşen sorumlulukları yerine getiremeyebilir. Ailenin geçimini sağlayan kişi kaza yaptığında aile birçok yönden etkilenir. Aile çok üzüldüğü gibi ekonomik sorunlarda yaşabilir. Kaza geçiren kişi işine gidemediği için işleri aksayabilir. Kazalar da aileler etkilendiği gibi maddi kayıplardan ve iş gücü kaybından dolayı ülke ekonomisi de etkilenir.
Trafik kazası örneğinde olduğu gibi, çoğu olayın birçok boyutu vardır. Bir olayın sosyal, ekonomik, duygusal, sağlık ve çevre boyutları olabilir. Bir olayın tüm sebeplerini ve etkilerini öğrendiğimizde bu boyutları fark edebiliriz.
Kuş Gribi,AİDS,Hepatit,Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi gibi hastalıklar tüm dünyanın sorunudur.Kuş Gribi kanatlı hayvanlardan geçer.Türkiye göçmen kuşların göç yolları üzerinde bulunur.Hastalığa neden olan H5N1 virüsüdür.Belirtileri ateş,öksürük,soluk almada güçlük ve ishaldir. Erken teşhiste hastanın kurtulma şansı yüksektir. Kanatlı hayvanlardan uzak durulmalı,tüylerine,yumurtasına dokunulmamalı,eti ve yumurtayı iyi pişirmeliyiz.Tedbir olarak kanatlı hayvanların öldürülmesi doğanın dengesini bozdu.Zararlı böcekler çoğaldı.(Kene)
Tavuk çiftlikleri, yumurta üreticileri zarar gördü.Korku ve panik oldu.Bir çok insan Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinden öldü.Turist sayısında azalma oldu.
OLGU MU GÖRÜŞ MÜ?
Olgu: Herkes tarafından kabul edilen, sürekli olagelen kolayca anlaşılabilir bilgilerdir.
Görüş: Kişiden kişiye değişen, kimine göre doğru kimine göre yanlış olan bilgilerdir.
Olgu ve görüş arasındaki farkları netleştirmek için için şu iki cümleyi inceleyelim;
ü “Selimiye Camisi, Edirne’dedir.”
ü “Selimiye Camisi, en güzel tarihi camidir.”
İlk cümlede bir olgudan bahsediyoruz. Çünkü söylediğimiz şeyi ispatlama imkânına sahibiz. Bu konuda bilgi veren bir kitap ya da Edirne’de bulunmuş birisi sayesinde ispatlayabiliriz.
İkinci cümle ise görüşü ifade eder. Başka biri, en güzel tarihi caminin Süleymaniye olduğunu söyleyebilir. En güzel tarihi camiler konusunda insanlar farklı düşüncelere sahip olabilir.
Olgu ve görüş arasındaki farklılıkları şöyle özetleyebiliriz:
Ø Olguların doğruluğu kanıtlanabilir. Görüşlerin ise doğruluğu kanıtlanamaz.
Ø Olgular; kişiden kişiye değişmez. Görüşler kişiden kişiye değişir.
Ø Olgular, var olan bir durumu ya da niteliği belirtirler. Görüşler ise kişinin zevklerini ve tercihlerini yansıtır.
Ø Olgular var olan ya da olup bitmiş şeylerdir. Geleceğe dair tahminlerimiz ya da beklentilerimiz ise görüştür.
Ø Görüşümüzü ifade ederken “bana göre” “bence” “en iyi” “daha güzel” v.b ifadeler kullanırız. Olgulardan söz ederken bu ifadeleri kullanmayız.
Olgu ve görüş kavramlarını örneklerle pekiştirelim;
- Ankara Türkiye’nin başkentidir. (Olgu)
- En güzel mevsim sonbahardır. (Görüş)
- Ülkemizde batıdan doğuya doğru giderken yükselti artar. (Olgu)
- En güzel ders sosyal bilgiler dersidir. (Görüş)
