test çöz
 
  3 D sanal gezi antalya muzesi anıtkabir sanal gezi sanal muze turlari canakkale sehitligi topkapi sarayi ayasofya muzesi selimiye camii
  ATATURK
  OSMANLI DEVLETi osmanli tarihi osmanli devleti haritalari savaslari
  hakkimizda
  SBS
  OSMANLI PADiSAHLARI osmanli padisahlari hayat hikayeleri
  TENEFUS
  sosyal bilgiler resim ve haritalar
  ziyaretci defteri
  FOTOGRAF
  İKONLAR
  TURKiYE CUNHURiYETi TARiHi
  CUMHURBASKANLARIMIZ
  MiNi ANSiKLOPEDi
  turk devletleri hunlar gokturkler uygurlar karahanlilar gazneliler eski turk devletlerinde devlet yonetimi toprak yonetimi adli teskilat
  KRONOLOJi
  iLGiNC BiLGiLER
  iCATLAR VE KESiFLER
  BiLGi DAMLASI
  TURK BUYUKLERi
  sosyal bilgiler 6 7 8 sinif ders notlari konu ozetleri 1 2 3 4 5 6 unite konu ozetleri
  DERS ARACLARI
  yurdumudan kareler
  TARiHi VE TURiSTiK YERLER
  DUNYANiN YEDi HARiKASi
  DUNYANiN YENi YEDi HARiKASi
  TURKiYENiN HARiKALARi
  BOLGELERiMiZ
  DESTANLARIMIZ
  TURK BiLiM ADAMLARI
  TURK DUNYASI
  sosyalbilgiler sosyal bilgiler SOSYAL BiLGiLER SOSYALBiLGiLER
  6 7 8 sinif sosyal bilgiler test coz online testler 1 2 3 4 unite test sorulari
  TURK OLMANIN BELiRTiLERi
  7 sinif sosyal bilgiler online test 1 2 3 4 unite testleri
  2 sinif turkce matematik hayat bilgisi test coz 2 SINIF TEST COZ 2 SINIF TESTLERi COZ
  3 sinif test coz 3 sinif matematik turkce fen ve teknolji testi coz 3 sinif testleri coz 3 sinif online testler 3 SINIF TESTLERi COZ
  4 sinif turkce matematik sosyalbilgiler fen bilgisi testi coz 3 sinif testleri coz 3 SINIF TESTLERi COZ
  2 sinif test coz 2 sinif hayat bilgisi matematik turkce test coz 2 sinif online test
  2011 2012 sosyal bilgiler zumresi 1 2 donem zumre toplantilari yil sonu zumre toplantisi
  8 sinif inkilap Tarihi test Sbs Deneme sinavi test coz
  2 sinif sunular dokumanlar odevler deneme sinavlari testler sinavlar test coz
  3 sinif testler sinavlar dokumanlar sunular slaytlar
  4 sinif testler yazili sorulari odevler dokumanlar sunular
  5 sinif testler yazili sorulari odevler dokumanlar sunular
  1 sinif dokumanlar slaytlar sunular testler calisma yapraklari
  sosyal bilgiler 6 7 8 sinif yazili sorulari testler test coz sosyal bilgilr odevleri 1 2 3 4 5 unite testleri coz 6 7 8 sinif sosyal bilgiler yazili sorulari calisma kitabi cevaplari sunular slaytlar sosyalbilgiler konu ozetleri sinav sorulari
  cocuk masallari masal dinle masal izle cocuk masalari dinle izle indir sesli cocuk masallari
  linkler
  tekerlemeler tekerleme TEKERLEMELER soyle ogren kolay zor tekerlemeler
  tarihte toprak yonetimi osmanli devletinde toprak yonetimi
  osmanli devletinde egitim kurumlari osmalida egitim
  ataturk devrimleri ATATURK DEVRiMLERi ATATURKUN YAPTIGI DEVRiMLER ataturkun yaptigi devrimler
  anasayfanın kopyası
  yurdum insani turkiyeden insan manzaralari komik resimler ulkemizden komik fotograflar
  HERKES
  ordan burdan ilgin inanilmaz olaylar resimler bayanlar erkekler hayvanlar
  ilkcag devletleri
  bulmaca sozlugu bulmaca coz
  sozler
  KIYAMET ALAMETLERİ KIYAMET NE ZAMAN KOPACAK
  3 D SOKAK RESİMLERİ HARİKA 3 BOYUTLU RESİMLER
  yeni linkler
  PKK DOSYASI
  cografya
  => yerin sekli hareketleri sonuclari gece gunduzun olusmasi
  => 21 aralik ve ozellikleri 21 aralik sonuclari ozellikleri
  => 21 Haziran ve ozellikleri cografya konu ozeti eksen egikligi
  => 21 mart ve ozellikleri ekinoks nedir 21 martta neler olur eksen egikligi 21 mart sonuclari
  => 23 eylul ve ozellikleri 23 eylulde ne olur ozellikleri nedir
  => AKARSULAR AKARSU ASINDIRMA CESiTLERi COGRAFYA KONU ANLATIM
  => akarsular akarsularin ozellikleri rejimleri rejim tipleri debileri cografya dersi konu anlatimlari
  => akarsulalar akarsularin asindirmasi ile ve biriktirmesi ile olusan yer sekilleri
  => akarsular turkiyenin akarsulari haritasi akasu havzalari bolgelere gore dagilisi cografya dersi konu anlatimlari
  => akintilar dalgalar dalga ve akintilarin olusturdugu kiyi sekilleri dalga nedir akinti nedir
  => atmosfer atmosferin yapisi yararlari katmanlari stratosfer eksozfer kemosfer ozonosfer iyonesfer nedir
  => basinc basinci etkilyen etmenler alcak yuksek basinc alanlari ozellikleri barometre nedir basra izlanda
  => turkiyede basinc basinci tkleye faktorler alcak yuksek basinc alanlari turkiyede basincin dagilisi
  => turkiye bitki ortusu gorulen bitki cesitleri turkiyede bitki ortusunun dagilisi haritasi
  => bolum bolge yore nedir ozellikleri turkiye bolge bolum yoreleri haritasi
  => buzul nedir buzullar buzullarin olusturdugu yersekilleri nelerdir
  => cografi konum matematik konum nedir turkiyenin matematik ve cografi konumu sonuclari ozellikleri
  => cografyanin tanimi konusu cografyaya yardimci bilim dallari astronomi jeoloji jeofizik kartografya botanik meteoroloji hidroloji nedir
  => cografyanin bolumleri ozellikleri fiziki beseri ekonomik cografya nedir jeomorfoloji bolgeler ulkeler kita genel cografyasi
  => cografya bilimin ilkeleri yararlandigi bilim dallaricografya dersi ile ilgili videolar konu anlatimlari
  => daglar daglarin olusumu hareketleri kirilma kivrilma sonucu olusumlar turkiye daglari
  => turkiyenin daglari ozellikleri dagilisi bati anadolu marmara akdeniz dogu guneydogu anadolu daglari volkanik daglar
  => dalgalar akintilar olusturduklari kiyi sekilleri dalgalarin akintilarin sebebleri falezle kiyi oklari ria liman skyer ndir enine kiyina kiyilar
  => deprem nedir seizma deprem cesitleri volkanik cokuntu depremleri depremlerin dagilisi
  => turkiyedeki fay hatlari deprem alanlari haritasi depremden korunma yollari deprm nedir turkiyede depremler en cok nerde deprem olur
  => eksen egikligi sonuclari dunya ekseni cografya konu anlatimlari ders notlari
  => dunyanin gunes etrafindaki hareketi ve sonuclari elips mevsimlerin olusma sebebi nedir dunyanin yillik hareketi sonuclari
  => dunyanin hareketleri dunyanin hizi kendi ekseni etrafinda donmesinin sonuclari gece gunduz nasil olusur
  => dunyanin sekli sonuclari boyutlari evren geoit nedir ekvator nedir dunyanin cevresi uzunlugucevresi
  => ekosistem nedir ekosistemin ozellikleri nelerdir ekosistem cesitleri madde dongüleri ve enerji akisi ekosistemde yasayan canlilar uretici tuketici ayristiricilar
  => eksen egikliginin sonuclari dunyanin sekli yorungesi mevsimler gece gunduz nasil olusur donence nedir yengec oglak donencesi
  => dunyanin gunes etrafindaki yillik hareketi ve sonuclari nelerdir gunes dunya yillik hareket gece gunduz mevsimler nasil olusur
  => ekvator donence kutup dairesi noktalari ozelliklerinedir termik basinc kusaklari alanlari 21 haziran 21 mart 23 eylul 21 aralik ozellikleri nelerdir
  => enerji kaynaklari cesitleri ozellikleri yenilenebilir yenilenemeyen enerji kaynaklari nelerdir turkiye rafinerileri batman ortadogu mersin petrol dogalgaz linyit bor madenlerimiz cikarildiklari yerler
  => turkiyede bulunan enerji kaynaklari dagilisi madenelerin dagilisi taskomuru linyit petrol bor krom bakir jeotermal cikarildiklari yerler
  => erezyon nedenleri etkiyen arttiran etmenler erezyondan korunma yollari turkiyede erezyon nedenleri turkiye erezyon haritasi rezyonun sonuclari
  => gelgit medcezir nedir gelgitin olusumu sonuclari nelerdir cografya konu ozetleri ders notlari
  => goc nedir sonuclari
  => GÖLLER OLUŞUMLARIgoller olusumlari cesitleri ege akdeniz dogu anadolu karadenizde bulunan goller volkanik karstik buzul sirk aluvyal set kiyi set heyelan golleri GÖLLERi
  => GÖLLER TÜRKİYENİN GÖLLERİ TÜRKİYEDE GÖLLERİN DAGILIŞI GÖLLER HARİTASI AKDENİZ EGE KARADENİZ MARMARA DOGU GÜNEY DOGU ANADOLU GÖLLERİ
  => harita nedri olçek harita cesitleri kesir cizik olcek gercek alan uzunluk olcek bulma idari siyasi haritalar ozellikleri beseri ekonomik fiziki haritalar ozellikleri
  => harita cizim yontemleri renklendirme kabartma tarama izohips izobar yontemi ozellikleri cizimi haritalari
  => haritalardan yararlanma yontemleri haritalardan nasil yararlanilir haritalar ozellikleri
  => hava kutleleri turkiyeyi etkileyen hava kutleleri isimleri ozellikleri alcak yuksek basinc alanlari basra sibirya izlanda basinc alalnlari ozellikleri nelerdir
  => türkiyede hayvancilik cesitleri buyukbas kucukbas kumes mera ahir hayvanciligi ozellikleri
  => hayvancilik turkiyede hayvanciligi etkileyen faktorler türkiyede hayvancılık
  => turkiyede hayvancilik hayvanciligin hayvanlarin dagilisi turkiyede buyukbas kucukbas hayvancilik
  => heyelan turkiyede heyelanin dagilisi yer gocmeleri heyelan nedir sebebleri nelerdir yer gocmesi nedir sebebi nedir
  => heyelan yer gocmsi toprak kaymasi nedir sebebleri nelerdir turkiyede toprak kaymasi heyelan en cok gorulen yerler
  => iklim hava durumu klimatoloji meteoroloji nedir ozellikleri iklimin etkileri iklimin tanimi ozellikleri insan yasamina etkileri nelerdir
  => turkiyede gorulen iklim tipleri akdeniz karadeniz karasal iklim ozellikleri turkiye iklim ozellikleri
  => akdeniz karadeniz karasal iklim ozellikleri turkiyede gorulen iklimler ve ozellikleri bitki ortusu yagislar yetistirilen urunler
  => turkiyede iklimin bolgelere gore dagilisi karadeniz akdeniz ege dogu guneydogu anadoluda gorulen iklim cesidi
  => turkiyede ithalat ihracat ic dis ticaret ithalat ihracat nedir turkiyenin en cok ihracat ithalat yaptigi ulkeler ithal ihrac urunleri
  => jeolojik zamanlar ve ozellikleri paleozoik mezozoik neozoik antropozoik zaman buzul cagi kitalarin olusumu
  => kayaylarin cozulmesi fiziksel kimyasal cozulme mekanik kimysal cozulme nedir kayalarin cozulme sebebleri nedir sonuclari nelerdir
  => kitalarin olusumu hareketleri epirojenez nedir kitalar nasil olustu epirojenik hareketler KITALAR NASIL OLUSTU
  => KIYI TiPLERi FiYORT BASLICA KIYI TiPLERi FiYORT SKYER RiA LiMAN DALMACYA HALiC ENiNE BOYUNA KIYI TiPLERi
  => MADENLER TURKiYEDE CIKARILAN MADENLER DEMiR KROM BAKIR BOR BOKSiT BARiT KURSUN CiNKO LULE TASI FOSFAT MANGANEZ OZELLiKLERi CIKARILDIKLARI YERLER
  => MADENLER TURKiYEDE CIKARILAN MADENLER iSLENDiKLERi YERLER ULKEMiZDE CIKARILAN MADENLER OZELLiKLERi DEMiR KURSUN CiNKO KROM BAKIR BOKSiT KUKURT BOR BARiT CiVA KURSUN CiNKKO MANGANEZ CIKARILDIKLARI YERLER
  => TURKiYENiN MATEMATiK KONUMU SONUCLARi ULKEMiZiN MATEMATiK KONUMU VE SONUCLARI
  => MERiDYEN NEDiR BOYLAM NEDiR MERiDYENLERiN OZELLiKLERi BOYLAMIN ETKiLERi
  => TURKiYEDE NiSBi NEMiN DAGILISI BUHARLASMA BULUTLANMA GUNESLENME SURESi DAGILISI
  => TURKiYEDE NUFUS NUFUSUN DAGILISI NUFUS ARTIS HIZI YARARLARI ZARARLARI NUFUS YOGUNLUGU ARiTMETiK TARIMSAL FiZYOLOJiK NUFUS YOGUNLUGU
  => DUNYADA EN FAZLA NUFUSA SAHiP ULKELER SIK NUFUSLU BOLGELER SEYREK NUFUSLU YERLER DUNYA UZERiNDEKi SIK NUFUSLU YERLER
  => TURKiYEDE NUFUS SAYIMLARI TURKiYEDE NUFUSUN DAGILISI NUFUS YOGUNLUGU OZELLiKLERi NUFUSUN DAGILISINI ETKiLEYEN ETMENLER TARIMSAL ARiTMETiK FiZYOLOJiK NUFUS YOGUNLUGU KIRSAL KENTSEL NUFUS
  => TURKiYE ORMANLARI KARADENiZ AKDENiZ EGE DOGU GUNEY DOGU ANADOLU ORMANLARI OZELLiKLERi MAKi BOZKIR CAYIRLAR KARACAM KIZILCAM iGNE YAPRAKLI ORMANLAR
  => ORMANLARIN YARARLARI FAYDALARI ORMANLARIN TURKiYE EKONOMiSiNE KATKISI NEDiR
  => OVA PLATO NEDiR TURKiYENiN OVALARI PLATOLARI AKDENiZ MARMARA EGE KARADENiZ DOGU GUNEYDOGU iC ANADOLU BOLGESi OVALARI PLATOLARI OVALARIN ONEMi
  => PARALEL ENLEM NEDiR PARALELLERiN OZELLiKLERi NELERDiR ENLEMiN ETKiLERi PARALEL ENLEM ANLAMI
  => NEM NEDiR NEM CESiTLERi MUTLAK BAGIL MAKSiMUM NiSBi NEM BULUTLAR VE CESiTLERi YOGUNLASMA SiS NEDiR NASIL OLUSUR
  => GELiSMiS VE GERiKALMIS ULKELERiN NUFUS OZELLiKLERi URETiCi TUKETiCi NUFUS OZELLiKLERi
  => RUZGAR NEDiR RUGARLARIN HIZINI YONUNU ETKiLEYEN FAKTORLER RUZGAR CESiTLERi MEVSiMLiK YEREL SUREKLi RUZGARLAR ALiZE BATI KUTUP MUSON MELTEM FON HAMSiN SiROKKO BORA MiSTRAL RUZGARLARI OZELLiKLERi
  => ruzgarlar ruzgarlarin olusturdugu yersekilleri ruzgarlarin asindirma ve biriktirme sekilleri
  => ruzgarlar turkiyede ruzgarlar dagilisi yonu ulkemizde ruzgarlar esis yonleri
  => SICAKLIK NEDiR SICAKLIGIN DAGILISINI ETKiLEYEN ETMENLER DUNYADA SICAKLIGIN DAGILISI BAKI BiTKi ORTUSU GUNES ISINLARININ DUSUS ACISI RUZGARLAR
  => TURKiYEDE SICAKLIGIN DAGILISI SICAKLIGIN DAGILISINI ETKiYEYEN ETMENLER EN YUKSEK EN DUSUK SICAKLIK DEGERLERi
  => SANAYiNiN OZLLiKLERi KURULMASI iCiN GEREKLi SARTLAR HAMMADDE ENDUSTRi SERMAYE ENERJi iSUCU ULASIM PAZARLAMA NEDiR ANLAMLARI
  => TURKiYEDEKi SANAYi KOLLARI SANAYiNiN DAGILISI BESiN GIDA MAKiNA OTOMOTiV MADEN SANAYi KURULUSLARI FABRiKALAR BULUNDUKLARI iLLER BOLGELER OTOMOBiL SEKER FABRiKALARI
  => TARIM NEDiR TARIM YONTEMLERi TARIMDA UYGULANAN METODLAR TARIMIN TANIMI MODERN TARIM KABA TARIM TURKiYEDE TARIM ETKiLEYEN FAKTORLER
  => TURKiYEDE TARIM TARIMI ETKiLEYEN FAKTORLER TARIMSAL URETiM TURKiYE TARIMI
  => TURKiYENiN iTHAL VE iHRAC ETTiGi TARIM URUNLERi TURKiYENiN YABANCI ULKELERDEN ALDIGI YABANCI ULKELERE SATIGI MALLAR URUNLER
  => TARIM URUNLARiNiN OZELLiKLERi YETiSME SARTLARIBUGDAY ARPA MISIR PiRiNC YULAF NOHUT MERCiMEK FASULYE TUTUN SEKER PANCARIPAMUK ZEYTiN SUSAM UZUM YETiSME SARTLARI
  => TURKiYEDE YETiSEN TARIM URUNLERi BÖLGELERDE YETiSTiRiLEN TARIM URUNLERi TURKiYEDE YETiSTiRiLEN TARIM URUNLERiNiN BOLGELERE GORE DAGILIMI
  => TiCARET NEDiR CESiTLERi OZELLiKLERi iC DIS TiCARET TURKiYENiN iTHAL VE iHRAC ETTiGi URUNLER ULKELER
  => TURiZM CESiTLERi OZELLiKLERi YARARLARI ULKE EKONOMiSiNE KATKISI DiN KULTUR SPOR iS KIS SAGLIK TURiZMi
  => TURKiYEDE TURiZM GEZiLCEK GORULECEK YERLER ONEMLi TURiZM MERKEZLERi iSiMLRi TURKiYE TURiZMiNi ETKiLEYEN ETMENLER
  => VOLKANiZMA VOLKANLAR VOLKANiK DAGLAR HAREKETLER TURKiYEDE VOLKANiZMA VOLKANiK HAREKETLER
  => TURKiYEDEKi VOLKANiK ALANLAR SAHALAR DAGLAR TURKiYEDE VOLKANiZMA
  => YAGIS NEDiR YAGIS CESiTLERi NELERDiR KONVEKTiF OROGRAFiK CEPHESEL YAGISLAR OZELLiKLERi TURKiYEDEKi YAGIS CESiTLERi
  => TURKiYEDE YAGISIN DAGILISI YAGISIN DAGILISINI ETKiLEYEN ETMENLER NELERDiR MEVSiMLiK YAGIS DAGILIMI
  => YAGIS TURLERi OLUSMA BiCiMLERi YAGISLARIN YERYUZUNDE DAGILIMI ETKiLERi CiG KIRC YAGMUR DOLU KAR YAMAC YUKSELiM CEPHE YAGISLARI OZELLiKLERi
  => yerel saat hesaplamalari saat dilimleri yerel saat hesapla yontemleri ortak saat saat dilimleri
  => Yeryuvarlaginin yapisi katmanlari ozellikleri yerkabugu nedir manto nedir cekirdek nedir
  => Yerlesme cesitleri ozellikleriyerlesmeyi etkileyen etmenler faktorler kirsal kentsel yerlesmeler ozellikleri
  => akdeniz bolgesi genel ozellikleri daglari illri akarsulari sinirlari akdeniz bolgesi hakkinda bilgi
  => akdeniz bolgesi bolumleri ozellikleri antalya adana bolumu nufusu yersekilleri daglari sehirleri illeri akarsulari bitki ortusu antalya adana mersin isparta burdur antakya hakkinda bilgi
  => akdeniz bolgesi bitki ortusu iklimi maki yuzey sekilleri bolumleri akdeniz bolgesi hakkinda bilgi
  => akdeniz bolgesinde nufus ve yerlesme akdeniz bolgesi nufusu yerlesme ozellikleri illeri bolumleri nufus yogunlugu cukur ovada uretilen urunler
  => akdeniz bolgesinde çikarilan madenler yeralti zenginlikleri akdeniz bolgesi madenleri adana antalya hatayda cikarilan madenler nelerdir
  => akdeniz bolgesi yeryuzu sekilleri yuzey sekilleri daglari ovalari golleri akarsulari sehirleri iklimi bitki ortusu toros daglari
  => akdeniz bolgesinde bulunan daglar akarsular goller nelerdir isimleri asi goksu dalaman aksu seyhan ceyhan akarsulari beysehir egirdir burdur acigol sugla golu hakkinda bilgi
  => akdeniz bolgesinde endustri sanayi kurumlari kuruluslari akdeniz bolgesi sanayi ozellikleri adana antalya bolumu
  => akdeniz bolgesinde tarim uretilen tarim urunleri yetistirilen tarim urunleri akdeniz bolgesinde hangi urunler hangi tarim urunleri yetistirilir
  => akdeniz bolgesinde turizm merkezleri oteller gezilip gorulecek tarihi turistik yerler antalya otelleri tarihi turistik yerleri
  => akdeniz bolgesinin enleri en buyuk dagi golu tepesi ili turkiye genelinde ilkleri enleri en onemli ozellikleri
  ANNE VE BEBEK SAGLiGi HAKKINDA BiLiNMESi GEREKENLER RESiMLER
  5.6. 7. 8. sinif matematik sosyalbilgiler fen ve teknoloji türkçe online testler sbs deneme sınavları çöz online test yap
  6. 7. 8.9.10.11.12 sinif ders notları konu özetleri
  8.Sinif turkce online test coz
  8.sinif inkilap tarihi konu ünite özetleri
  UYE OL
  GOLD UYE GiRiS
  Yeni sablon
  sosyal 4.sinif online test çöz
  omer
  Gara enik videosu goca Serikli Serik şivesi dublaj
ekosistem nedir ekosistemin ozellikleri nelerdir ekosistem cesitleri madde dongüleri ve enerji akisi ekosistemde yasayan canlilar uretici tuketici ayristiricilar
ekosistem nedir

EKOSİSTEM, EKOSİSTEMİN ÖZELLİKLERİ, EKOSİSTEMİN ÇEŞİTLERİ, MADDE DÖNGÜLERİ VE ENERJİ AKIŞI (COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM)

 

Canlılarla (hayvanlar,bitkiler,mikroorganizmalar) içinde bulundukları maddi ortamı birleştiren fonksiyonel (işlevsel) bütündür.

 

Yeryüzünde canlı yaratıkların tümü, biyosfer denilen ince bir kabukta yaşar. Biyosferin belirgin özelliği onu oluşturan hayvan ve bitki türlerinin çok çeşitliliği ve yapısındaki düzensizliktir. Bu düzensizlik, canlı yaratıklarla fizik ortam öğelerinin eşitsizlik eşitsiz dağılımında açıkça görülür

 

Ama bu çeşitliliğe karşın, canlıların biyosferdeki yerleşimi bir kargaşa şeklinde değildir. 1935 yılında ingiliz botanikçisi Arthur C. Tansley in ekosistem adına verdiği birimler halindedir.

 

Belirli bir ortamda yaşayan canlıların tümüne biyosenoz, bunların barındıkları ortama da biyotop denir. Ekosistem bu ikisinin ilişkisi ortak tanımlanabilir Biyotop + Biyosentez = Ekosistem

 

 

A. EKOSİSTEMDE YAŞAYAN CANLILARIN İŞLEVLERİ

 

a. Ekolojik Piramit

 

Bütün ekosistemi özetlemek için ekolojik pramid yararlı bir yoldur. Piramit yaşayan canlıların enerjilerini nasıl elde ettiklerine göre yukarıdan aşağıya (yaklaşık olarak yediklerine göre) bir listedir. Piramid in her bir tabakasının (bölümden bölüme) genişliği yaşayan canlıların (bireyin sayısını, türün sayısını değil) nasıl çoğaldığını göstermektedir.

 

Enerjiyi nasıl elde ettiklerine göre yaşayan tüm varlıklar kategorilerden birine girerler : 

 

Ekosistemi oluşturan öğeler, başlıca dört gurupta toplanır.

 

1-Cansız varlıklar. (inorganik ve organik maddeler)

2-Primer üreticiler. (yeşil bitkiler)

3-Tüketiciler (bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenler)

4-Ayrıştıcılar (bakteri ve mantarlar)

 

b. Üreticiler Tüketiciler Ayrıştırıcılar .

 

Üreticiler, klorofil içeren yeşil yapraklı bitkilerdir. Bu klorofil ile havada ki CO2 i ve su dan (şekerler) karbonhidratlar yapmak için ihtiyaçları olan güneşin enerjisini tutarlar. Bu üretim sürecine fotosentez denir. Bitkiler büyüme ve tüm diğer gelişme süreçleri için karbonhidrat temin eder. Bitkiler dışında yaşayan canlılardan hiç birinin gıdasını üretememesi önemli bir noktadır. Bu nedenle onlara üreticiler denir.

 

Tüketiciler, direk veya indirek üreticilerin ürettiklerini (karbonhidratla) yiyerek yaşayan hayvanlardır. Tüketiciler daha fazla gruplara bölünebilirler: Birinci tür, ikinci tür, üçüncü tür vb. Birinci tür otçul hayvanları (bitki yiyenler) kapsar. İkinci tür et obur hayvanlardır, örümcekler, kurbağalar gibi, parazit (alsak böcekler) ki birinci türün tüketicilerini yerler. Üçüncü tür, yılanlar gibi et obur hayvanlardır ki ikinci türün tüketicilerini yerler. Tüketiciler grubunun son halkasını örneğin; kaplanlar kartallar veya insanlar oluşturur, yüksek tüketici sınıfı adını alırlar.

 

Ayrıştırıcılar, bazı nematod ve böcekler gibi küçük hayvanlar ve bakteri ve mantarlar gibi mikroorganizmalardır ki tüketici ve üreticilerin (düşen yapraklar, ölü gövdeler, hayvanların gübresi vb.) atıklarını (organik materyali) yiyerek yaşarlar. Toprakta yaşayan ayrıştırıcıların sayısı çok büyüktür  (verimli torağın 1 gramın da 1.000.000.000 dan daha çok) ayrıştırıcıların en önemli fonksiyonu organik materyalden bitkilerin kullanabileceği mineralleri yapmaktır. Sonra bu mineraller bitkiler tarafından absorbe edilebilir.

 

c. Ekosistemlerin Belirgin Özelikleri

 

Bir ekosistem biyosferin, bir bölümü ya da parçasıdır ; büyüklüğü ya da genişliği çok değişik olabilir. Bir su birikintisi, bir buğday tarlası birer ekosistemdir. Fakat kurumuş bir Ağaç kütüğü gibi son derece belirgin ve dar sınırlı öğeler de birer ekosistem parçası sayılabilir. Ama kısıtlı ekosistemlerin genellikle zaman içinde sınırlı bir yaşamı vardır. Bu yüzden bunlar birer ekosistem parçası sayılır, sinüzi adıyla anılır. Bunun tam tersine Afrika savanaları ya da Avrupa nın geniş yapraklı ormanları gibi, kimi ekosistemler çok geniş bölgeleri kaplar. İklimin denetimi altında bulunan kutuplardan ekvatora kadar az çok paralel bölgelere yayılan bu öğeler deformasyon (oluşum) veya biyom adıyla anılır. Bunlar, bir genel görünümün kendine özgü bir direy (fauna) ve bitey (flora) içeren karakteristik ana öğeleridir.

 

Boyutları ne olursa olsun, bir ekosistemin sınırları az çok belirgindir. Çoğunlukla birbirine komşu ekosistem arasında bir geçiş bölgesi (ekoton) vardır. Geçiş bölgesi,  (bilgi yelpazesi.net)bir ormanın kıyı çizgisi gibi veya ekvator ormanından savanalara geçişte olduğu gibi yaygın bir bölge olabilir. Ekotonların belirgin özelliği, kendine özgü iklimi ve daha zengin direyidir. Bunun için, kıyı kuşu türlerinin sayısı kara ve açık deniz kuşlarınınkinden fazladır. (Çünkü kıyı kesimi, anakara ile Okyanus arasında bir ekoton oluşturur.)

 

Ekosistemlerin sınırlarının belirlenmesi, özellikle hayvan sayısı göz önünde bulundurulacak olursa, hiç de kolay değildir

 

Bu konuda birçok örnekleme ve istatistik verilerini değerlendirme yöntemleri bulunmuştur. Bu bakımdan, belli başlı hayvan türlerinin bolluğunu, dağılımını, yıllık çevrimlerini, sayılarının azalıp çoğalmasını, metabolizmalarını bilmek gerekir. Bu veriler ya yerinde ya da yetiştirme yoluyla elde edilebilir. Bu birinci aşama tamamlandıktan sonradır ki, ekosistemleri yapısını ve işleyişini incelemeye başlamak mümkün olabilir.

 

 

B. BESLENME İLİŞKİLERİ

 

Dünyamızdaki bütün canlılar beslenme bakımından ototrof ve heterotrof olarak iki grupta toplanabilir.

 

İnorganik maddelerden organik besin yapanlara, ototrof (üretici) denir. Bunu yapamayıp da hazır organik besin kullananlara da heterotrof (tüketici) denir.

 

1. Ototrof Canlılar

 

Fotosentez yapanlar (Fotoototroflar) ve kemosentez yapanlar (Kemoototroflar) olarak iki grupta toplanabilir.

 

a. Fotosentez Yapanlar : Yeşil bitkiler, bazı bakteriler, mavi-yeşil alg'ler ve bazı tek hücreliler tarafından klorofillerde gerçekleştirilir.

 

b. Kemosentez Yapanlar : Işık enerjisi kullanılmaz. Sadece bazı bakteri türleri tarafından gerçekleştirilir. Klorofil ve kloroplastları yoktur. Kimyasal enerjiyi kullanarak CO2 ve H2O yu birleştirerek organik besin yaparlar.

 

 

2. Heterotrof Canlılar

 

Organik besinlerini hazır olarak alan canlılardır. Besinleri alma biçimine göre üçe ayrılır.

 

a. Holozoik Yaşam : Besinlerini daha çok katı ve büyük parçalar halinde alan canlılardır.

 

Etçiller (Karnivorlar) : Daha çok hayvansal besinlerle beslenirler. Aslan, kedi, kurt bu gruba örnek verilebilir.

 

Otçullar (Herbivorlar) : Daha çok bitkisel kaynaklı besinlerle beslenirler. Keçi, Koyun, İnek, Kaplumbağa, Kirpi bu gruba örnek verilebilir. Bu hayvanların diş yapıları ve sindirim sistemleri selülozu sindirecek şekilde özelleşmiştir.

 

Etçil ve Otçullar (Omnivorlar) : Hem bitkisel hemde hayvansal kaynaklı besinlerle beslenirler. İnsan, bazı balıklar, bazı kuşlar bu gruba girer. Dişleri hem parçalayıcı, hem kesici olarak bulunur.

 

b. Simbiyoz (Birlikte) Yaşam: Bu gruptaki canlılar birbirleri üzerinde veya içinde yaşarlar. Bazı birlikler zararlı, bazıları faydalıdır.

 

Kommensalizm: Zararsız bir birliktir. Beraber yaşayan canlılardan biri fayda elde ederken diğerinin faydası veya zararı yoktur. İnsanların ağız ve bağırsak bölgelerinde yaşayan bazı bakteriler bu şekildedir.

 

Köpek balıkları ile onların karın bölgelerine tutunarak yaşayan Echeneis balıkları da buna örnektir. Bu balıklar köpek balığının parçaladığı besinleri kullanırken köpek balığına fayda veya zarar vermezler.

 

Mutualizm: Karşılıklı fayda esasına dayalı bir yaşam birliğidir.

 

Likenler mantarlarla, alglerin (su yosunları) oluşturduğu bir mutualist yaşam örneğidir. Mantar, su yosununa CO2 ve H2O verirken, bunun karşılığında O2 ve besin alır.

 

Parazitlik : Beraber yaşayan iki canlıdan biri fayda görür. Bu esnada faydalandığı canlıya zarar verir. Bu yüzden bu birliklere zararlı birlikler denir. İki canlı ayrılacak olursa, fayda gören bu faydayı kaybettiği için yaşamını yitirebilir.

 

 

Parazitlik Çeşitleri:

 

Parazitler canlının dış kısmına yerleşmişse bunlara ektoparazit (dış parazit) denir. Bunların sindirim sistemleri vardır. Örneğin, keneler, bitler, pireler v.b.

 

Parazitler canlının iç kısmına yerleşmişse bunlara Endoparazit (İç parazit) denir. Bunların sindirim sistemleri yoktur. Örneğin, plazmodyum mikrobu, bağırsak kurtları, tenyalar v.b.

 

Parazitler canlı bir hücre olmadan hiç bir canlılık özelliği göstermiyorsa bunlara mecburi parazit denir. Örneğin, virüsler

 

Bazı bitkiler fotosentez yapabildikleri halde, kök sistemleri gelişmediği için su ve mineral madde ihtiyaçlarını emeç adı verilen kökleriyle üzerinde yaşadıkları bitkinin odun borularından (ksilem) alırlar. Bunlara yarı parazit bitkiler denir. Örneğin, ökse otu.

 

Bazı bitkiler fotosentez yapamadıkları için bütün ihtiyaçlarını üzerinde yaşadıkları bitkiden karşılarlar. Bunlara tam parazit bitkiler denir. Örneğin, küsküt otu.

 

c. Saprofit (Çürükçül) Yaşam : Bu gruptaki canlılarda sindirim sistemi tam gelişmemiştir. Bu yüzden besinlerini bulundukları ortamlardan yarı sindirilmiş sıvılar olarak alırlar. Bazıları salgıladıkları enzimlerle hem kendi besinlerini kısmen sindirmiş olurlar, hem de organik artıkları parçalayarak ölmüş bitki ve hayvan artıklarını ortadan kaldırırlar. Bu sayede tabiattaki madde devri'ne önemli katkıda bulunmuş olurlar.

 

 

3. Hem Ototrof, Hem Heterotrof Olanlar

 

Bu gruptaki canlılara en güzel örnek böcekçil bitkilerdir. Böcekçil bitkiler azotça fakir topraklarda yaşamakta olup, topraktan alamadıkları azotu böcekleri yakalayarak onların proteinlerinden karşılarlar. Bu yönleriyle besini hazır aldıkları için heterotrofturlar. Böceği yakaladıktan sonra sindirim enzimlerini dış ortama salgılayarak, yakaladıkları böceği sindirir. Sonra onun amino asitlerini hücre içine alırlar.

 

Böcekçil bitkiler aynı zamanda fotosentez yaparak nişasta ve diğer karbonhidratlarını kendileri üretirler. Bu yönleriyle ise besin ürettikleri için ototrofturlar.

 

 

C. EKOLOJİK KAVRAMLAR

 

Ekoloji; organizmalar ve onların çevresiyle olan ilişkilerini inceleyen biyoloji dalıdır.

 

Biyosfer (Ekosfer) : Okyanusların 1000 metre derinliğine kadar ve deniz seviyesinden 6 bin m yüksekliğe kadar uzanan, canlıların yaşayabildiği alandır. Kısaca hava, toprak ve sulardan oluşan canlı küredir.

 

Ekosistemlerin kesişme noktaları birden fazla iklime ait özellikler gösterir. Normal bir ekosistemden daha çok tür çeşidi barındıran bu geçiş bölgelerine ekoton denir. Bir bölgede yaşayan hayvanların tamamına fauna, bitkilerin tamamına da flora denir. Canlıların üzerinde yaşadığı ve hayatın devamı için gerekli kaynakları içeren büyük bölgelere biyotop denir.

 

Biyosferdeki yaşama birlikleri, Komünite'ler ve Ekosistemler'dir. Belli bir alanda yaşayan bütün populasyonlar komüniteyi oluşturur. Bu populasyonlar cansız ortamla (fiziki çevreyle) beraber ekosistemleri meydana getirir.

 

Yaşama birlikleri kara ve su ekosistemleri olmak üzere ikiye ayrılır. Komünite'deki bazı türler fert sayıları ve faaliyetleri bakımından daha belirgindirler.

 

Böyle türlere baskın türler denir. Karalarda ışığı seven bitkiler en baskın türlerdir. Bu baskın türlerden dolayı, çam ormanı, ardıç ormanı gibi isimlendirmeler yapılır. Su ekosisteminde ise belirli baskın tür yoktur.

 

Baskın türler çevre şartlarının etkisiyle yerini başka türlere bırakabilir. Buna da süksesyon denir.

 

 

D. EKOSİSTEMLER

 

Ekosistem'ler tabiattaki olayların meydana geldiği küçültülmüş birer model'dirler.

 

Bir yaşama birliği olan ekosistemde üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar olmak üzere üç canlı grubu bulunmalıdır. Üreticileri, fotosentetik ve kemosentetik canlılar oluşturur. Tüketicileri ise en çok etçil ve otçullar oluşturur. Ayrıştırıcılar ise saprofit bakteri ve mantarlardan meydana gelir.

 

Ekosistemlerde bir besin ve enerji zinciri olup, bunun ana kaynağı güneştir. Enerji ve maddelerin devirli olarak kullanılması ekosistemlerin en önemli görevidir.

 

Ekosistem'de ototrofların gerçekleştirdiği en önemli olay fotosentez, heterotrofların solunum ve saprofitlerin gerçekleştirdiği en önemli olay ise organik artıkların çürütülmesidir.

 

 

E. MADDE DÖNGÜLERİ

 

Yaşama birliklerinde ve onun büyütülmüşü olan tabiatta canlılığın aksamadan devam edebilmesi için bazı önemli maddelerin, kullanılan kadar da üretilmesi (bilgi yelpazesi.net) gerekmektedir. Buna madde devri denir.

 

Doğadaki karbonun canlı gruplarında ve cansız ortamda izlediği yolu yukarıdaki şekilden takip edebilirsiniz.

 

Azot bütün canlılar için çok önemlidir. Enzim, DNA, RNA, yapısal protein, ATP, vitamin gibi birçok hayatsal molekül azot içerir.

 

Her canlının, organik veya inorganik olarak azotu temin etmesi yukarıda gösterilmiştir.

 

Bütün canlılar için su vazgeçilmez bir sıvıdır. Hem canlılarda, hemde fiziksel şartlarla döngüsünü tamamlar.

 

 

Canlıların yeryüzüne dağılışını etkileyen faktörler:

 

1-Fiziki Faktörler

 

2-Biyolojik Faktörler

 

3-Paleocoğrafya dır



COGRAFYA SAYFAMIZA GERİ DÖNMEK İÇİN AŞAGIYA TIKLAYINIZ..

kaynak:bilgiyelpazesi.net
 
   
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol