TARIM ÜRÜNLERİ, TÜRKİYE DE YETİŞEN TARIM ÜRÜNLERİNİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIŞI (COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM)
TARIM ÜRÜNLERİ:
TAHILLAR
Buğday: İlk yetişme döneminde (ilkbaharda) yağış ister. Olgunlaşma ve hasat döneminde kuraklık gerekir.Bu özelliğinden dolayı Karadeniz kıyılarında tarımı yapılamaz.
Ayrıca düşük sıcaklıklardan dolayı Doğu Anadolu Bölgesinin yüksek yerlerinde tarımı yapılamaz. Bunların dışında bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir.Yazlık ve kışlık olmak üzere 2 ye ayrılır
Buğday üretimi iklimdeki karasızlıktan dolayı bazı yıllar artarken, bazı yıllar düşer. Bu nedenle üretimin az olduğu yıllar dışarıdan satın alırız,üretimin fazla olduğu yıllar dışarıya satarız.Üretimin en fazla olduğu bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir.
(Marmara,Akdeniz,Güneydoğu,Karadeniz,Ege, Doğu Anadolu) İl olarak en fazla Konya,Ankara ve Adana dır.
Arpa:Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır. Bundan dolayı buğdayın yetişebildiği her yerde yetişir. Ayrıca düşük sıcaklıktan dolayı buğdayın yetişemediği Doğu Anadolu nun yüksek yerlerinde de tarımı yapılabilir. Üretim en fazla İç Anadolu Bölgesinde gerçekleşir.(yaklaşık %40 ı) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri izler.
Mısır:Yetişme döneminde bol su ister. Bundan dolayı yurdumuzda sulama imkanı olan bütün her yerde tarımı yapılabilir. Yağ elde edilmeye başlandıktan sonra tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir
Bugün mısır üretimimizin yarısına yakını Akdeniz Bölgesinden elde edilir (Adana çevresi başta gelir). Üretimde 2. bölge Karadeniz Bölgesidir (Buğdayın yerine tarımı yapılmaktadır.) Bölge halkının temel besin maddesi olduğundan ticarette değeri yoktur.
Pirinç: Çeltik ilk çimlenme döneminde bol su ister. Hasat döneminde kuraklık gerekir.
Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir. Fakat su sorunu vardır. Bu sebeple tarımı akarsu kenarlarında gelişmiştir. Çeltik tarım alanlarında sivrisinek çok geliştiğinden ekim alanları devletin kontrolündedir (yerleşim birimleri çevresinde tarımına müsaade edilmemektedir.)
Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz Marmara Bölgesidir. Başta Edirne ilimiz gelmektedir. Ayrıca Balıkesir , Çanakkale ve Bursa çevrelerinde de tarımı yapılır.
Üretimde ikinci bölge Karadeniz Bölgesidir. Başta Samsun olmak üzere, Çorum, Sinop, Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir.
Akdeniz bölgesinde Silifke ve Amik ovaları önemli çeltik ekim alanıdır.
Üretimimiz yeterli olmadığından ithal etmekteyiz.
Çavdar: Serin yayla iklimi ister. Yem sanayisinde kullanılır. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir.
Yulaf: Besin sanayinde,hayvan yemi olarak ve yüksek alkollü içeceklerin imalinde kullanılır.Üretimde İç Anadolu İlk sıradadır.
BAKLAGİLLER
Nohut: İlk yetişme döneminde yağış ister. Hasat döneminde kuraklık gerekir. Yurdumuz iklim şartları genelde nohut tarımına elverişlidir. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde yapılmaktadır. Bu bölgemizi Akdeniz ve Ege Bölgeleri takip etmektedir.
Mercimek: Kuraklığa dayanıklı olduğu için en fazla tarımı G. Doğu Anadolu Bölgesinde gelişmiştir. Mercimek üretimimizin yarıdan fazlası bu bölgeden karşılanır (kırmızı mercimek). Üretimde ikinci bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir(yeşil mercimek).
Fasulye: Yurdumuzda sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir. Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz İç Anadolu dur.
SANAYİ BİTKİLERİ
1-Tütün: Kıraç arazilerde yetişebilir. İlk yetişme döneminde su ister. Daha sonra mutlaka kuraklık olmalı. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Ancak kaliteli tütün yetiştirilmesi amacıyla ekim alanları devlet tarafından sınırlandırılmıştır.
Üretimde 1. Ege Bölgesidir ( Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli ve Uşak çevresi) 2. G.Doğu Anadolu Bölgesi 3. Karadeniz Bölgesidir.
2-Şeker Pancarı: Yurdumuzda tarımı 1925 yılında Uşak ta başlamıştır (ilk fabrika Uşak ta 1926 yılında kuruldu). Bugün fabrikaların kurulduğu her yerde tarımı yapılmaktadır. Belirli iklim ve toprak isteği yoktur. Sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir. Üretimde 1. İç Anadolu Bölgesidir.
*Ş.pancarı tarladan söküldükten sonra kısa bir süre sonra işlenmesi gerektiğinden tarımı fabrikalar çevresinde yapılır. Ayrıca pancar küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için buralarda besi hayvancılığı da gelişmiştir.
*Kıyı bölgelerimizde tarımı yapılmaz. Sebebi buralarda daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik verilmesidir.
3-Pamuk: Alüvyal toprakları sever. Ayrıca yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar. Yetişme döneminde bol su, hasat döneminde kuraklık gerekir. Üretimde
1.Güneydoğu Anadolu Bölgesir (En fazla Ş.Urfa Çevresi). Gap ile birlikte tarımı hızla gelişmektedir.
2.Ege Bölgesi (kıyıdaki bütün çöküntü ovalarında),
3.Akdeniz Bölgesi (başta Adana olmak üzere Hatay, İçel, Antalya Çevresi), Ayrıca Marmara Bölgesinde Balıkesir, Bursa ve Çanakkale çevresi ile Doğu Anadolu Bölgesinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda tarımı yapılır (Elazığ ve Iğdır çevresi).
4-Çay: Tropikal iklim bitkisidir. Bol ve düzenli yağış ister. Bulutlu gün sayısı fazla olmalıdır. Kışlar ılık geçmelidir.
Yurdumuzda en iyi yetişme şartlarını Doğu Karadeniz Bölümünde bulmuştur. Bugün Rize başta olmak üzere Ordu dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı kesimde tarımı yapılmaktadır. Yurdumuzda çay tarımı Cumhuriyetin ilanından sonra başlamıştır (1924). Çay tarımının tamamı Karadeniz bölgesindedir.
5-Zeytin: Akdeniz iklim bitkisidir. Ancak Akdeniz Bölgesinde tarımı fazla gelişmemiştir. Daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik tanınmasından dolayı. Bugün üretimde;
1. Ege Bölgesi (Kıyı Ege Bölümündeki ova ve kenarlarında, Manisa, Aydın, İzmir, Muğla , Denizli çevresi).
2. Marmara Bölgesi-Güney Marmara kıyıları (en kaliteli sofralık zeytin bu bölgeden Gemlik çevresinden elde edilir).
3. Akdeniz Bölgesi (Antalya çevresi en fazla).
-Ayrıca Doğu Karadeniz de Çoruh vadi oluğunda (Artvin) ve G. Doğu Anadolu --Bölgesi nde G.Antep çevresinde tarımı yapılır.
-Zeytinin devirli üretim özelliğinden dolayı; üretim bir yıl fazla , bir yıl azdır.
-Dünya zeytin üretiminde İtalya , İspanya ve -Yunanistan'dan sonra 4. sıradayız.
6-Ayçiçeği: İlk yetişme döneminde su , hasat döneminde kuraklık ister. Bundan dolayı Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde sulama ile tarımı yapılır. Üretimde 1. Marmara Bölgesi (Ergene Bölümü). 2. Karadeniz Bölgesi (Orta Karadeniz) 3. İç Anadolu Bölgesi dir.
7-Haşhaş: Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Ancak uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet kontrolündedir. Bugün başta Afyon olmak üzere Kütahya, Uşak, Denizli, Burdur, Isparta, Konya çevresinde tarımı yapılır. Gıda sanayisinde ve tıpta narkoz yapımında kullanılır. Bu üretimin büyük bir bölümü Ege Bölgesinden elde edilir.
8-Anason: Alkollü içeceklere koku vermek amacıyla ve bitkisel çay olarak kullanılır.Üretim alanları ise Marmara,Ege ve Akdeniz dir.
9-Keten-Kenevir: Genelde ikisi bir anılmaktadır.
Keten: Tohumları boya sanayinde kullanılır, bezir yağı elde edilir. Liflerinden kot ve keten kumaşı yapımında kullanılır.Tamamına yakını Marmara Bölgesinde üretilir.
Kenevir:Lifleri ketene göre daha kaba olan bu bitki çuval,paspas halat yapımında kullanılır.ayrıca bir türünden (Hintkeneviri) uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet kontrolün dedir.Üretimin tamamına yakını Batı Karadeniz Bölümünden elde edilir.
10-Soya Fasulyesi: Önceleri daha çok Doğu Karadeniz de Ordu-Giresun çevresinde tarımı yapılırdı. 1982 yılından sonra yağ sanayisinde kullanılmaya başlanılınca tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir. Kısa sürede geliştiği için bölgede ikinci ürün olarak yetiştirilir. Adana başta olmak üzere İçel, Hatay çevresinde tarımı gelişmiştir. Türkiye üretiminin yaklaşık % 90 ını Akdeniz Bölgesi karşılar.
11-Susam: Sıcak iklim bitkisidir. Yurdumuzda başta G.Doğu Anadolu Bölgesi olmak üzere Akdeniz ve Ege Bölgelerinde tarımı yapılır Yağ elde edilir. Ayrıca helva yapımında kullanılır.
DİĞER TARIM ÜRÜNLERİ
Yer Fıstığı: Akdeniz iklim şartlarında iyi yetişmektedir. En fazla tarımı Akdeniz bölgesinde Adana çevresinde gelişmiştir(%91). Ayrıca G.Doğu Anadolu Bölgesinin batısında, Ege Bölgesi nde Muğla Manisa ve Aydın çevresi, G. Marmara Bölümü nde Balıkesir, Çanakkale çevresinde tarımı yapılır. Çerez olarak tüketildiği gibi yağ da elde edilir.
Üzüm: Kışın 40ºC ye kadar dayanabilir. Bundan dolayı meyveler içinde yetişme alanı en geniş olanıdır.
Üzüm üretiminde başta Ege Bölgesi (Manisa, İzmir, Denizli ) gelir. 2. G.Doğu Anadolu Bölgesidir. 3. İç Anadolu Bölgesidir.
Dünya kuru üzüm üretimde birinciyiz ve ihracat yapmaktayız.En az üretim Karadeniz de yapılır.
İncir: Akdeniz iklim bitkisidir. Kış ılıklığı ister ve yaz kuraklığı ister. En fazla tarımı Ege Bölgesi nde gelişmiştir (Başta Aydın gelir.) Üretimin %80 i bu bölgeden karşılanır. Ayrıca Akdeniz Bölgesi, G. Marmara ve G.Doğu Anadolu Bölgesinin batısında tarımı yapılabilir.
Türkiye Dünya kuru incir üretiminde ilk sırada yer alır ve önemli ihracat ürünümüzdür.
Fındık: Anavatanı Türkiye dir. En iyi yetişme şartları Karadeniz iklim bölgesidir. Yurdumuz üretiminin %80 ini Karadeniz bölgesi karşılar.
En fazla Ordu- Giresun olmak üzere Karadeniz kıyılarında tarımı yapılmaktadır. Ayrıca Marmara Bölgesinde Sakarya çevresinde tarımı yapılır. Türkiye dünya fındık üretiminde ve ihracatında ilk sırada yer alır (%60-70).
Turunçgiller (Narenciye): Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda tarımı en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir (%88) Antalya başta olmak üzere bütün Akdeniz kıyılarında tarımı yapılabilmektedir.
Ayrıca Ege Bölgesinde İzmir e kadar olan güney kıyılarında, G.Marmara Bölümünün soğuktan korunmuş kıyılarında, Doğu Karadeniz Bölümünde Rize çevresinde ve G.Doğu Anadolu Bölgesinin batısında tarımı yapılmaktadır.
Muz: Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda Akdeniz Kıyılarında tarımı yapılabilmektedir. Bugün tarımı daha çok Alanya Anamur arasında gelişmiştir.
Elma: Üzümden sonra yetişme alanı en geniş olan meyvedir.(üzümden sonra soğuğa en dayanıklı bitkidir) Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Niğde, Nevşehir, Amasya, Tokat, Kastamonu, Bursa, Burdur, Isparta, Antalya önemli elma üretim merkezlerimizdir. Bölge olarak İç Anadolu ve Akdeniz, üretimin büyük bölümünü karşılar.
Antepfıstığı: En iyi yetişme şartlarını G.Doğu Anadolu Bölgesinde bulmuştur (% 90). Başta Ş.Urfa ve G.Antep gelir. Ayrıca Akdeniz ve Ege Bölgelerinde (bilgi yelpazesi.net) çitlembik ağaçlarının aşılanması ile de tarımı yapılabilmektedir. Üretim bir yıl fazla bir yıl azdır. Önemli ihracat ürünümüzdür.
Kayısı: Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. En fazla tarımı D.Anadolu Bölgesi nde Malatya-Elazığ çevresinde gelişmiştir.
Badem: Kıraç arazilerde yetişebilmektedir. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilmektedir. En fazla İç Anadolu Bölgesinde Niğde Nevşehir çevresinde gelişmiştir.
Şeftali: Güney Marmara(özellikle Bursa çevresi) ve Kıyı Ege
Kestane: Güney Marmara ve Batı Karadeniz.
Patates: Kumlu topraklarda iyi yetişir. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir ( Nevşehir). Ayrıca Ödemiş-İzmir, Sakarya, Trabzon, Erzurum diğer önemli patates üretim merkezlerimizdir.
Soğan-Sarımsak: Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Bursa Karacabey önemli soğan üretim merkezi iken Kastamonu da sarımsakta önemli merkezimizdir. Soğan-sarımsak tarımı bütün bölgelerimizde yapılabilir.
Sebzecilik: Sebzeler çok fazla su isterler. Yurdumuzda sebze yetiştiriciliği en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir. Bu bölgeyi Ege ve Marmara Bölgeleri takip eder. En az geliştiği bölgemiz D.Anadolu bölgesidir. Sebebi yaz mevsiminin çok kısa sürmesidir. Ayrıca İç Anadolu Bölgesinde de sulama yetersizliğinden dolayı sebze tarımı gelişmemiştir.
* Sebze tarımı seracılık faaliyetleri ile Akdeniz ve Ege Bölgelerinde bütün yıl yapılabilmektedir. Seracılığın buralarda gelişme sebepleri; kışların ılık geçmesi ve güneşli gün sayısının fazla olmasıdır.
Seracılık: Sıcaklığı kontrol altına alarak entansif (intansif) tarım metotlarını uygulamak suretiyle mevsiminden önce veya sonra turfanda sebze-meyve üretimi yapılan faaliyettir.
Akdeniz(Antalya Bölümü ve Mersin çevresi), Kıyı Ege,Güney Marmara(Yalova,Bursa Çevresi)
Gül ve Çiçekçilik: %90 dan fazlası Isparta çevresinde yapılır.Çiçekçilik özellikle seralarda Antalya da ve Yalova da yetiştirilir
