AKDENİZ BÖLGESİ NİN BÖLÜMLERİ VE ÖZELLİKLERİ (COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM)

ANTALYA BÖLÜMÜ:

Genişliği 150 km kadar olan bir şerit biçimindedir ve Antalya Körfezinin iki yanında bulunur.Manavgat Çayı vadisinden başlar ve Köyceğiz Gölü nün batısına kadar uzanır.İç kesimi Batı Toros sıralarını kapsar ve Sultan Dağlarının kuzeyine kadar gider.

İlk Çağda bu bölümün kıyıları boyunca , her biri birer kültür ve uygarlık merkezi olan birçok kalabalık kent sıralanıyordu.Bunlar, Akdeniz ülkeleri arasında kıyı boyunca yapılan ticaret sayesinde zenginleşmişlerdi.Fakat bu ticaret yolunu önemini kaybetmesi üzerine,zaten iç kesimlerden aşılması zor olan dağlarla ayrılmış olan kıyı kesimi zamanla sapa bir yöre haline gelmiş ve eski kentler terk edilerek birer harabeye dönüşmüştür.

Bu bölüm,Doğu Akdeniz in en derin çanaklarından biri olan Antalya Körfezi nin iki yanında uzanan Batı Toroslarla kaplıdır.Bu sıraların doğuda Geyik Dağ ve Dedegöl Dağı gibi bazı dorukları 3000 metreye ulaşır.Batıda Teke yöresinde Akdağlar, Bey Dağları ,Çiçekbaba gibi dağlar ve bunlar arasında yüksek platolar,havzalar yer alır.İç kesimi en yüksek doruğu Eğirdir Gölü kıyılarında ki Barla Dağı dır.Dağlar arasında ki çukurlardan bazıları alüvyal ovalar halindedir, bazıları ise göllerle kaplıdır.Bölümün , göl bakımından zengin olan bu kuzey kesimine GÖLLER YÖRESİ denir.Acıgöl, Burdur,Eğirdir,Kovada ve Beyşehir gölleri ile yörenin dışında kalan Suğla Gölü , bu kesimde toplanmış göllerin başlıcalarıdır.İlginç bir şekle sahip olan Isparta yakınındaki Gölcük de buradadır.Gölcük , geniş bir volkanik çukur içinde suların toplanmasıyla oluşmuştur.Bu çukurun ortasında da daha yeni lavlardan oluşan genç bir volkan konisi yükselir.Göller Yöresindeki Beyşehir ve Eğirdir göllerinin suları tatlıdır.Bunun nedeni Beyşehir gölünün fazla suları dere yardımıyla Suğla gölüne ve Eğirdir gölünün fazla sularını Kovada gölüne taşınmasıdır.Kovada gölünün dibinde ve kenarlarında fazla suları yutan düdenler vardır.Kovada gölünün fazla suları bu düdenler sayesinde yeraltından Aksu ırmağına karışır.

Bu bölümde de kireç taşları geniş alan kaplar.Bu nedenle karstik şekillerin yaygın olması , bu bölümün başlıca özelliklerinden biridir. Kayalar üzerinde çeşitli biçimler gösteren lapyalar , çözünme ve çökme yolu il oluşmuş dolinler,vadi biçiminde olan uvalar , geniş polyeler , turizm bakımından ilgi çeken mağaralar, yer altı suları ve düdenler bu bölümde em çok rastlanan karstik şekilleridir.

Bu bölümde alüvyal düzlükler fazla yer tutmaz.Bunların en genişleri Acıpayam ve Isparta ovaları ile birer polye tabanı olan Elmalı ve Korkuteli ovalarıdır.Kıyı kesiminde Dalaman , Köyceğiz , Kumluca , Aksu , Manavgat ovaları ve üzerinde Antalya şehrinin bulunduğu traverten taraçalar yer alır.

Antalya Bölümü nün kıyı kesiminde kışlar ılık geçer.Bu mevsimde ayların ortalama sıcaklığı 9C-13C civarındadır.30 40 yılda bir hava sıcaklığının 5 dereceye düştüğü görülür.Yıllık yağış miktarı konuma ve bakıya göre 700-1200 mm arasında değişir.Bu yağış miktarının yarısından çoğu kışın düşer.Yaz mevsimi sanki 5-6 ay süren bir kuraklık dönemidir.Bu mevsimde sadece Manavgat Çayı gibi karstik kaynaklarla ve dağlardaki karlarla beslenen bazı akarsular bol su taşıyabilir.Kıyı şeridinde , belli bir yüksekliğe kadar maki toplulukları ve kızılçam koruları görülür.Daha yüksek yamaçlarda ve dağlarda meşe , köknar ve sedir ormanları görülür.

Bölümün nüfusu , Adana nüfusunun yarısı kadardır.Ortalama nüfus yoğunluğu Türkiye Ortalamasının altındadır.Bununla beraber kıyı şeridinin bazı yöreleri daha yoğun nüfusludur.İç kesimdeki bazı yörelerde yoğunluk oldukça azdır.Kentleşme oranı da bu bölümde daha düşüktür.Bölümün en büyük kenti Antalya dır.

Antalya , kıyı kesiminin ortasında derin bir körfezin sonunda yer alır.Göller Yöresi nin ve İç Batı Anadolu ya Akdeniz e bağlayan yerde kurulmuş eski bir yerleşmedir.

Kıyı kesimini öteki kentsel yerleşmeleri daha küçüktür.Bunların başlıcaları:Teke kıyılarında batıdan doğuya doğru Köyceğiz, Dalaman ,Fethiye , Kalkan ,Kaş, Kale ,Finike ,Kumluca ve Kemer dir.Her biri yazın kalabalık birer turizm merkezi olan bu yerleşmeleri Antalya nın doğusundaki kıyı şeridinde yine birer turizm merkezi olan Serik ,Side ,Manavgat izler.

Antalya Bölümü nde ekonominin temeli TARIMA dayalıdır.Fakat tarımsal üretimden sağlanan gelir,Adana Bölümü üretiminin yarısından azdır.Bunun nedeni tarım alanlarının dar olmasıdır.Bölümün kıyı kesimi ile iç kesimi arasında toprak

ADANA BÖLÜMÜ:

Adana bölümü Akdeniz Bölgesinin en büyük bölümüdür.Bölüm Manavgat Çay ının denize döküldüğü yerden Suğla Gölü nün doğusuna kadar çekilecek bir hat ile Antalya Bölümünden ayrılır.Bölümün başlıca şekilleri Orta Toroslar, Taşeli Platosu ve Çukurova dır...

Orta Toroslar bölümün kuzey kısmını kaplarlar.Taşeli platosundaki Bolkar Dağları ile başlayıp Kuzeydoğu yönünde Aladağlar, Tahtalı ve Binboğa dağları ile devam eder.Aladağlar ve Bolkarlar üzerinde yüksekliği 3500 metreyi aşan yerler vardır.Bölgenin en yüksek noktası Bemirkazık Tepesidir yüksekliği 3756 metredir.Bu bölge Aladağlar üzerinde bulunur.Orta Toroslar a göre daha alçak olan Nur Dağları İskenderun Körfezinin doğu kıyılarına paralel uzanırlar ve Güneydoğu torosların başlangıcını oluşturur.Nur dağları ile Binboğa Dağları, Çukurova nın kuzeyinde birleşerek Uzunyayla platosuna kadar sokulur.

Bölümde Orta Toroslar kuzeyden ve doğudan bir yay gibi uzandığından ulaşım zordur.Bu iş için bazı geçitler kullanılır.

Çukurova - Gülek Geçidi : Bolkarlar ve Aladağlar arasında

Silifke Ovası - Sertavul Geçidi : Bolkarlar üzerinde

Amik Ovası - Belen Geçidi : Nur Dağları üzerindeki.

Bölümün batısındaki Taşeli Platosu geniş yer tutar.Bu alan kalkerlidir ve taşlık bir görünüme sahiptir.Bu platoda kireç taşlarının erimesi ile oluşan karstik şekillere sıkça rastlanır.Karstik Şekillerin en ünlü örnekleri.

Cennet ve Cehennem Obrukları : Silifke nin doğusu

Mağaralar : Mersin, Alanya ve Anamur da...

Taşeli platosu ülkemizin en tenha bölgelerindendir.Çok az insan yaşar.Bu plato Göksu Nehri ve kolları tarafından derin vadilere ayrılmıştır.Güney yamaçları dik bir şekilde denize iner.

Yurdumuzun en büyük ovası ve verimli ovalarından Çukurova ve Amik Ovası bu bölgededir.Çukurova bir delta ovasıdır.Amik Ovası ise Nur dağlarının güneyinde bulunur ve Doğu Afrika dan başlayıp K.Maraş a kadar uzanır ve bu ova dünyanın en büyük graben alanı üzerinde yer alır.Bölümdeki diğer düzlükler ise Silifke, Seyhan, Ceyhan, Kahraman Maraş ve İslahiye Ovalarında...

Bölümün kıyı kesimlerinde Akdeniz İklimi, iç kısımlarında ve Toroslar ın yüksek kesimlerinde ise Karasal İklim görülür.Bitki örtüsü Akdeniz İkliminin bitki örtüsü olan makiler ve iğne yapraklardan oluşan ormanlardır.İç kesimlerde de bozkırlar yer alır.Dağların 2000m yüksekteki kesimleri Dağ çayırları bulunur. Bu çayırlarda yaylacılık yoğundur.

Bölümde Seyhan, Ceyhan ve Asi gibi önemli nehirler bulunur.Bu nehirler üzerinde barajlar bulunur.Bu barajlar sayesinde ülkemize elektrik sağlanır. Seyhan ın ve Ceyhan ın suları kışın karların erimesi ile sık sık taşar ama kurulan barajlar bu taşan suları büyük ölçüde kontrol altına almaktadır.

Seyhan Nehri : Seyhan Barajı

Ceyhan Nehri : Aslantaş ve Menzelet Barajı yer alır.

Seyhan ve Ceyhan gibi Göksu da döküldüğü yerde delta oluşturmuştur.Asi nehri ise kaynağını ülkemizden değil de Lübnan dan alır ama sınırlarımız içinde denize dökülür ama üzerinde doğal göl yoktur.

Adana bölümünde Antalya Bölümünden daha fazla nüfus vardır ve nüfus Çukurova ve Amik ovası civarında yoğunlaşarak Taşeli platosunun boş kalmasını sağlamıştır.

Adana bölümün en gelişmiş ve en kalabalık şehridir.Yurdumuzun önemli bir kültür, ticaret ve tarım bölgesidir.Adana önemli yollar üzerinde olduğundan gelişmesi hızlanmıştır aslen en önemli neden Çukurova dır.Tarım Çukurova nın Seyhan nehri üzerindeki Seyhan Barajı tarafından sulanmasından dolayı son yıllarıda tarımsan üretim artmış ve tarıma dayalı sanayiler gelişmiştir.

Adana da başlıca Çelik, Kimya, Gübre, Sigara, Tarım alet ve makineleri, çırçır ve prese, metal eşya, dokuma, giyim, bitkisel yağ, unlu mamuller ve çimento sanayi bulunur.Ayrıca Adana için yumurtalık hayati bir önem taşır çünkü buraya Irak ın Kerkük bölgesinden borularla petrol taşınmaktadır.Bu ve bunun gibi sebeplerden dolayı devamlı göç alan Adana sürekli büyür.Ayrıca pamuk tarımında çalışmak üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden Çukurova ya mevsimlik işçi gelir.

Bölümün tek şehri tabiî ki de Adana değil.Adana dan sonra Mersin bölümün en büyük yerleşim birimidir.Mersin sahip olduğu limanı ile ülkemizin en önemli ihracat limanı konumundadır. Bu modern limanımızdan özellikle yaş sebze ve meyve ihraç edilir. Ayrıca bu limandan Kıbrıs ile Mersin arasında gemi seferleri düzenlenmektedir.

Mersinin gelişimine büyük katkı sağlayan ülkemizin önemli petrol rafinerilerinden olan Ataş Petrol Rafinerisi bulunur.Bunun dışında Taşucu na bağlı kağıt fabrikası da bu ilimizdedir.Mersinde ekonominin gelişmesi ve ihracatın artması için ilk serbest bölge kurulmuştur.

Merkezi Amik ovasının güneyinde yer alan ve Antakya olan Hatay tarihi bir şehrimizdir.Tarihi açıdan büyük önemi vardır.Çünkü 1.Dünya Savaşından sonra bir süre Fransız himayesinde kalmıştır fakat daha sonra 1937 de özerklik kazanmış ve 1938 bağımsız Hatay Devleti kurulmuştur.Fakat bu devlet kendi şekilde bağımsız yaşamayı değil anavatan Türkiye ye katılmayı uygun görmüştür.1939 da Hatay Meclisinin aldığı bir karar ile bu bölge ülkemize katılmıştır.

Hatay komşumuz Sureyi ile aramızda büyük sorunlara yol açmaktadır.Buranın kendilerine verilmesi gerektiğini savunan Suriye hala bu isteğinden vazgeçmemiştir.

İskenderun ilimiz kendi adını taşıdığı bir körfezde bulunur.Önemli bir limanımız olan İskenderun kara ve demir yolları ile Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerine bağlanır.Bu yüzden önemli bir liman haline gelen İskenderun da Batmandan boru hatları ile taşınan petrol depolanır.Ayrıca ülkemizin en büyük demir-çelik fabrikası burada bulunur ( demir,çelik zam haberini ver J )

Dondurması ve Fransızlara verdiği mücadele ile ünlenen ve bu mücadele sonunda adına Kahraman eklenen, bölümün kuzeydoğusunda kalan ilimiz Maraş bölümün önemli bir şehridir.Ayrıca ağaca ve bakıra dayalı el sanatları çok gelişmiştir.

Adana Bölümü nün diğer yerleşim merkezleri : Kilis, Osmaniye, Tarsus, Kozan, Kadirli, Ceyhan, Kırıkhan ile Alanya, Silifke Anamur ve Dörtyol dur.

Toprağın verimli ve iklimin elverişli olması nedeni ile halkın başlıca geçim kaynağı Tarımdır.Sulama imkanlarına bağlı olarak yılda 2-3 kez ürün alınabilir.Başlıca tarım ürünleri pamuk, turunçgiller, susam, yer fıstığı, soya fasulyesi, buğday, zeytin ve muzdur.

Çukurova : Pamuk

Dörtyol : Portakal

Kilis : Zeytin

Anamur ve Çevresi : Muz İle tanınmıştır.

Ayrıca son yıllarda sulamanın gelişmesi ile Çukurova da mısır da üretilmeye başlanmıştır.

Hayvancılık ise çok yaygın değildir ama en çok küçük baş hayvancılık ve bunların arasında da en çok kıl keçisi yetiştirilir.

Yer altı kaynakları ise...

Krom : Orta Toroslar, Nur Dağları

Linyit : Kozan ve Karaisalı

Demir : Kozan ve Gülnar

Kurşun Çinko : Bolkar Dağları