Bebeğiniz çok iyi meme emiyor... Fakat, ya sonra?.. Katı mamaya geçmeden önce ve geçerken neler yapmanız gerektiğini biliyor musunuz? Bilirseniz, ileride iştahsız bir çocukla başetmek zorunda kalmazsınız! İşte, iştahsız bir çocuğa sahip olmamak için uyulması gereken püf noktaların hepsi, sadece bu yazıda!
Yeditepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları bünyesinde kurulan, "Büyüme ve İştahsız Çocuk Merkezi"nin kurucusu Prof. Dr. Benal Büyükgebiz ile çocukların, iştahsızlık sorunları yaşamaması için 5. aydan itibaren neler yapılması gerektiğini konuştuk... Eğer, sizin de kabusunuz iştahsız bir çocukla başedememek ise, önleminizi o daha bebekken almalısınız. İşte, Büyükgebiz'in hem anne hem de çocuklar açısından hayat kurtaran önerileri...
- Bebekler, ilk altı ay içinde çok hızlı kilo alarak doğum ağırlığını iki katına çıkarırlar. İkinci altı aylık dönemde (6-12 ay arası) kilo alma hızı yavaşlar. Bu nedenle iştahları da azalır. Bu tamamen fizyolojik bir durumdur. Annelerin bebeklerinin iştahsız olduğunu düşünmeleri ve üzülmelerine gerek yoktur. Bebekler bir yılın sonunda doğum ağırlıklarının üç katı olurlar.
- Bebek dördüncü aydan sonra destekle, altıncı aydan sonra da desteksiz oturmaya başlar. Yine bu aylarda diş çıkarmaya da başlamıştır. Yakın çevresindeki cisimlere uzanabilir. Eline aldığını amaçlı olarak ağzına götürebilir. Bütün bunlar beslenmeyi mümkün kılan gelişme basamaklarıdır. Diğer taraftan, bebeğin mide-bağırsak sistemi de artık erişkin besinlerini sindirebilecek ve emebilecek duruma gelmek üzeredir veya bu gelişmeyi tamamlamıştır. Örneğin, nişastanın sindirimi için gerekli olan "amilaz" adı verilen enzim 5-6. aydan sonra erişkin düzeyine ulaşır. Bütün bu nedenlerle bebek dördüncü aydan sonra özellikle de altıncı ayda ek gıdalar için artık hazırdır.
- Beşinci aydan sonra bebek, artık anne sütünden daha yoğun ve pürtürlü besinlere (ek gıdalara) alıştırılmaya başlanmalıdır. Bu hem bebeğin artan besin ihtiyaçlarının karşılanması, hem de beslenmeyle ilgili ağız becerilerinin (yutma, çiğneme gibi) geliştirilmesi için gereklidir. Bu, özellikle öğürme refleksinin zayıflatılması için en uygun dönemdir. Aksi halde, bebek, kıvamı yoğun ve pütürlü yiyeceklere alışamaz ve yutamaz. Bu amaçla, önce bir-iki hafta anne sütünden daha yoğun yiyecekler bebeğe verilir. Yoğurt ve/veya unlu-sütlü mamalar bu amaçla kullanılabilir.
- Bundan sonraki aşama ise, bebeğin pütürlü yiyeceklere alıştırılmasıdır. Bu amaçla da, meyve püresi veya sebze çorbası ve/veya püresi hazırlanabilir. Bu dönemde yapılabilecek en önemli hata, ''blender'' kullanılmasıdır. Bebeğinize yiyecek hazırlarken lütfen hiç bir dönemde blender kullanmayınız. Cam rende ve tel süzgeç tercih ediniz. Aksi halde, bebeğiniz pütürlü gıdalara alışamayacak, bu nedenle de daha sonraki aylarda beslenmesinde çok önemli bir engel olarak karşınıza çıkacaktır.
- Bebek ek gıdalara alıştırılırken bazı zorlukların yaşanması kaçınılmazdır. Doğal olarak bebek anne sütü yerine kendisine önerilen yiyecekleri istemeyecektir. Bebek, ek gıdaların kimi zaman tadını, kimi zaman kokusunu, kimi zaman da yoğunluğunu sevmeyebilir. Bu çok sık karşılaşılan, doğal bir tepkidir. Bu noktada anne sabırlı olmalı, bebekle inatlaşmadan güler yüzle ve sevgi dolu ses tonuyla bebeği beslemeye gayret etmelidir. Bebek yeni yiyecekle birlikte annenin ısrarcı ve olumsuz davranışını birleştirmemelidir. Pek çok bebek, annesinin olumsuz davranışlarıyla yiyeceğin kokusunu veya lezzetini birleştirdiği için yiyeceğe karşı tepki gösterir. Bu tepkisel davranışın gelişmesine neden olmamak gerekir.
- Bebek ek gıdalarla alıştırılırken, yiyeceğin tadının, kokusunun değiştirilmesi tercih edilmez. Çünkü bu durumda bebek damak lezzeti geliştiremez. Bu nedenle, mümkün olduğu kadar yiyeceğin tadında değişiklik yapmayın. Daha iyi beslensin düşüncesiyle yiyecekleri karıştırarak, "kedi maması" gibi hazırlamayın. Bebeklerin pütürlü yiyeceklerle ilk karşılaştıkları dönemde öğürmeleri çok normaldir. Bu durumda annenin tepkisi çok önemlidir. Eğer, anne hata yapmazsa, bebekte bu öğürme bir süre sonra kendiliğinden geçer. Ama anne aşırı tepki gösterirse, bebek bunu kullanabilir.
- Bebekler, 5 ila 7. aylar içinde yarı katı dediğimiz, pütürsüz ama kıvamlı yiyeceklere alıştırılır. Pek çok bebek anne sütünden sonra kıvamlı yiyecekleri yutarken zorlanabilir. Bunu öğürerek gösterir. Öğürme, refleks bir tepkidir. Bebek istemli olarak yapmaz. Bebek ağzındaki yiyeceği yutmaya çalışırken, yumuşak damak ve ağız boşluğunun arka kısımlarının uyarılması sonucunda istemsiz olarak ortaya çıkar. Önce kıvamlı daha sonra pürtüklü yiyeceklerle bu refleksin beslenme süreci içinde etkisizleştirilmesi sağlanır. Son aşama ise, katı yiyeceklerin çiğnendikten sonra yutulmasıdır. Bu gelişimi tamamlayabilmesi için bebeğe, egzersiz yapma fırsatı tanınmalıdır. Bu gelişme bir yaşından sonraya bırakılırsa, ortaya çıkacak sorunlar bebeği ve aileyi daha uzun süre üzer.
- Anne bebek öğürdüğünde soğukkanlılığını korumalı, olaya aşırı tepki göstermemelidir. Bebeğin öğürmesi karşısında anne heyecanlanıp yüksek sesle ve heyecanla tepki gösterirse, bebek annenin bu konudakini hassasiyetini öğrenmiş olur. Anne, bebek öğürdüğünde ya pürtükleri küçültmeli ya da bebeğin ağzına verdiği miktarı azaltmalıdır. Asla bebeğe kızmamalı, telaşlandığını belli etmemelidir. Bebeğin öğürme tepkisi bir süre daha devam edebilir. Genellikle 9. aydan sonra azalır. Bu normal gelişim sürecidir.
- Her bebek 8 ila 10. aylar içinde katı besinleri çiğneyerek istemli olarak yutmayı öğrenmelidir. Bu süreçte de annelerin kararlı tutumları çok gereklidir. Her bebek farklı besinlerle bu becerileri geliştirir. Bu nedenle anne hemen vazgeçmemeli, aralıklarla bebeğe egzersiz yapmaya devam etmelidir.
- Bu beslenme becerilerini geliştirmiş bebek daha sonra erişkin lezzetlerine alıştrılmalı, bir yaşına kadar çeşitli yiyeceklerle tanıştırılmalıdır. Bir yaşından sonra yeni yiyecekle karşılaşan bebek, yiyeceğin tadını beğenmezse tepkisi daha belirgin olur ve bu bu tepkiyi yenmek için anne baskı yaparsa bebek inatlaşmayı öğrenir. Bu beslenme alışkanlıklarının ve becerilerinin gelişmesinde hiç istenmeyen bir durumdur. Bu nedenle bebeğin tercihlerine uyulması gerekir.
- Bebek yemek istemediğinde bunu başını çevirerek, ağzını açmayarak belli eder. Bu noktadan sonra ısrar edilmemesi gerekir. Eğer dikkati başka bir yöne çevrilerek yedirilebilirse, biraz daha devam edilebilir. Ancak çok dikkatli olunmalı, çocukta tepkiyi arttırmamalıdır.
- Bebek baskı altında, ağzına aldığını yutmamaya başlar. Ağzına sokulanları tükürür, püskürtür. Anne kızar ve baskıyı öfkeyi arttırırsa yutmaya zorlarsa bebek öğürmeye ve yutarsa da kusmaya başlar. Bu noktadan sonra beslenme ilişkisi artık bozulmuştur. Her koşulda anne bunun sıkıntısını uzun süre yaşar. Bu nedenle ölçü kaçırılmamalı, ısrar zorlamaya dönüştürülmemelidir.
- İştahsız çocuk olarak adlandırılan durumda, beslenmede çocuğun tercih ettiği yiyeceklerin kullanılması akılcı olur. Önemli olan annenin istediklerini yemesi değil, çocuğun yaşına uygun büyüme ve gelişmeyi göstermesidir.
- Eğer çocuğun büyümesinde (boy - kilo) yavaşlama veya durma söz konusu olmuşşsa, konu mutlaka bu konuda deneyimli bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.
