OSMANLIDA YONETiM
İLK TÜRKLERDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
İlk Türklerde devletin başında “han, kağan, hakan” unvanları verilen hükümdar bulunurdu.
Hükümdara devlet işlerinde “katun (hatun)” denilen eşi yardımcı olurdu. Katun, kurultaya katılır, yabancı elçileri kabul ederdi. Yönetimde söz sahibi idi.
Kağan’ın erkek çocuklarına “tigin” denirdi.
İslamiyet’ten önce yaşayan Türkler, hükümdarın yönetme yetkisini tanrıdan aldığına inanırlardı. Buna “Kut İnancı” denirdi. (Kut; tanrının kağana devleti yönetme gücü ve yetkisi vermesidir).
Devlet hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı. Bir veraset sistemi yoktur. Bu yüzden sık sık taht kavgaları yaşanır, bu da Türk devletlerinin çabuk yıkılmasında etkili olmuştur.
Eski Türklerde devletin önemli işlerinin görüşülüp karara bağlandığı, siyasi, askeri ve ekonomik kararların alındığı meclise “toy” veya “kurultay” denirdi. Savaşa, barışa, hükümdar seçimine vs. kurultayda karar verilirdi. Boy beylerinden oluşur, başkanlığını “hakan” yapardı.
Kurultay danışma meclisi niteliğinde idi. Yani son söz hükümdara aitti.
Türk Devletlerinde Memleket Yönetiminde Görev Alan İdareciler
Yabgu: Ordu komutanıydı.
Şad: Oymak ve boylara idareci olarak gönderilen hükümdar çocuklarına denirdi.
Tarhan (Tarkan): Askeri ve sivil yönetimden sorumlu kişiydi.
Tudun (Todun): Vergi toplanmasından sorumlu devlet memuruna denirdi.
Tamgacı (Bitikçi): Dış politikada hükümdara yardımcı olan ve yazışmaları yapan kişiye denirdi.
İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE DEVLET YÖNETİMİ
Devletin başında; sultan, han, hakan adı verilen hükümdarlar bulunurdu.
Selçuklularda hükümdardan sonra en yetkili kişi vezir’di.
Devlet işleri, Melikşah zamanında kurulan DİVAN’da görüşülürdü.
Hükümdar çocuklarına MELİK adı verilir, Melik’ler vilayetleri yönetirdi.
Melik’lere ATABEY denilen tecrübeli devlet adamları yardım ederler (Atabey; siyaset, askerlik, devlet yönetimi alanında Melik’leri eğiten öğretmen valilerdir).
Anadolu Selçukluları’nda devlet işleri Büyük Divan’da görüşülürdü.
OSMANLI DEVLETİ’NDE DEVLET YÖNETİMİ
o Osmanlı Devleti monarşi ile yönetilirdi. Başta padişah bulunurdu, son söz padişaha aitti.
o Hükümdarlık babadan oğula geçerdi. Osmanlı’da düzenli bir veraset sistemi yoktu. Bu nedenle sık sık taht kavgaları yaşanır, bu da Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına neden olurdu.
o Osmanlı hükümdarları; bey, han, hakan, sultan, hünkâr, gazi, hüdavendigar gibi unvanlar kullanılırdı. Yavuz Sultan Selim döneminden itibaren “halife” unvanı da kullanılmaya başlandı.
o Hükümdarlık alametleri; adına hutbe okutmak, para basmaktır.
o Divan-ı Hümayun: Osmanlı Devleti’nde önemli devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı kuruma denir. Divan ilk kez Orhan Bey döneminde kuruldu. Kuruluş döneminde Divan’ın başkanlığını kuruluş döneminde padişah yaparken, Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren sadrazamlar (veziriazam) başkanlık yapmıştır. Divan bugünkü bakanlar kurulu gibi çalışırdı. Divan, 19. yüzyılda II. Mahmut tarafından kaldırılmış, yerine nazırlıklar (bakanlıklar) kurulmuştur.
o 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı, Türk tarihinde ilk demokratikleşme adımı sayılır.
o 1876’da I. Meşrutiyet’in ilanı ile Türk tarihinin ilk anayasası olan “Kanun-i Esasi” kabul edildi. Kanun-i Esasi’nin ilanı ile halk ilk kez yönetime katılma hakkı elde etti.
NOT: 23 Nisan 1920’de TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) açıldı. Böylece Milli Egemenlik ilkesi gerçekleştirilmiş oldu. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. Yeni Türk devletinin yönetim rejimi belirlenmiş oldu.
NOT: TC’nin ilk Cumhurbaşkanı M.Kemal, ilk başbakanı İsmet İnönü, ilk meclis başkanı Fethi Okyar’dır.
<v:imagedata o:title="912" src="file:///C:UsersismailAppDataLocalTempmsohtmlclip1
